Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 42

varð ekki hjá því komist. „Allt varð að
komast yfir á íslensku. Íðorðasafnið var
auðvitað ómetanlegt hjálpargagn við þessa
vinnu,“ segir hann.
Útgáfan er sérlega gagnleg fyrir þær
sakir að ensku heitin standa ávallt and-
spænis þeim íslensku og hún nýtist því vel
þeim sem lært hafa ensku heitin eingöngu,
svo sem þeim sem stundað hafa sérnám
erlendis. Hið sama má einnig segja um
Líffæraheitin, Fósturfræðiheitin og Vefjafræði-
heitin sem komu út ári fyrr (1995). Þar eru
birt samhliða íslensku þýðingunni hin al-
þjóðlegu heiti auk þess sem latnesk-íslensk
og íslensk-latnesk orðaskrá fylgja á eftir.
Málstol upphaf orðarunu
Um mikilvægi íslenskra íðorða í læknis-
fræði þarf ekki að fjölyrða. Magnús tekur
heilshugar undir þau orð Jóhanns Heiðars
Jóhannssonar að sjálfsögð krafa sé að
læknir noti íslensk læknisfræðiorð í sam-
tölum við sjúklinga sína eða í fræðsluefni
fyrir almenning (Læknablaðið 2013; 99: 522-
4). „Það er í rauninni tilgangurinn á bak-
við þetta starf að til séu orð á íslensku yfir
flestallt það sem læknar fást við í störfum
sínum. Þetta á að sjálfsögðu við um annað
heilbrigðisstarfsfólk líka, því ýmsar fleiri
stéttir en læknar læra líffærafræði, fóstur-
fræði og sjúkdómaheiti svo eitthvað sé
nefnt. Hvað læknana varðar er þetta sér-
lega mikilvægt þegar haft er í huga að þeir
stunda sérnám víða um heim og koma til
baka með sérgreinaorðaforðann þaðan
og þannig getur ýmis misskilningur eða
skortur á skilningi orðið til.“
Magnús segir að áhugi læknastéttar-
innar á íslensku íðorðasafni hafi birst með
margvíslegum hætti. „Þetta er í fyrsta
lagi það sérhæft mál að áhuginn er ein-
staklingsbundinn fremur en að hann fari
eftir sérgreinum eða kynslóðum. Ég hef
fundið áhugasama einstaklinga í öllum
sérgreinum og á öllum aldri. Það voru
kannski ekki mjög margir einstaklingar
sem höfðu samband við okkur meðan á
útgáfu Íðorðasafnsins stóð en þeir sem gáfu
sig fram voru margir hverjir ágætlega
öflugir. Einnig fengum við góð viðbrögð
frá mörgum þegar leitað var til sérgreina-
félaganna vegna útgáfu ICD-10. Síðan er
allstór hópur sem lætur sér nægja að fylgj-
ast með og lætur ánægju sína í ljós þegar
tækifæri gefst. Einhverjir höfðu sjálfsagt
efasemdir um fyrirtækið en ég varð ekki
mikið var við það.“
Aðspurður um hvað honum sé minn-
isstæðast frá starfinu fyrir Orðanefnd
læknafélaganna segir Magnús að það
sé vissulega ýmislegt en upp í hugann
komi glíma við þýðingu orðsins abasia
sem hafi þvælst fyrir honum lengi vel.
„Þetta orð táknar missi hæfileikans til að
ganga vegna bilunar í miðtaugakerfinu
þótt ganglimir séu alheilir. Ekki sýndist
mér auðvelt að finna orð í íslensku yfir
það. Eftir heilmiklar vangaveltur skaut
upp orðinu gangstol en það var hið gamla
og gróna orð málstol sem vísaði veginn.
En það var eins og við manninn mælt að
þegar þetta var komið til þá opnuðust
margar dyr þar sem hægt var að nota
orðið stol með ýmsum forliðum. Þetta lýsir
íðorðasmíðinni kannski ágætlega þegar
orð og orðstofnar verða uppspretta heilla
flokka eða kerfa með ýmsum for- og við-
skeytum.“
Það er ekki úr vegi að spyrja Magnús
hvort hann sé ekki með fróðari mönnum
um hugtök læknisfræðinnar eftir 12 ára
starf að íðorðasmíðinni. „Ég hafði nú
einhvern tíma á orði við Örn Bjarnason
þegar hinar ýmsu stéttir voru að bæta
orðinu fræðingur í starfsheiti sitt að ég gæti
kannski farið að titla mig læknisfræðing
eftir þetta. En ætli ég haldi ekki áfram að
vera málfræðingur þótt íðorðastarfið með
læknum hafi vissulega verið skemmtilegt
og fræðandi.”
42 LÆKNAblaðið 2014/100
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
Öldungar á nýju ári
Miðvikudaginn 8. janúar
Páll Theodórsson eðlisfræðingur:
Moldin geymir sögu landnáms – Íslendingabók ara fróða geymir forn minni
Fyrir um fjórum áratugum sýndu um 30 kolefni-14 aldursgreiningar að búseta hófst í Kvosinni í
Reykjavík skömmu eftir aldamótin 700 e. Kr. Þessum traustu niðurstöðum var og er enn hafnað af
fornleifafræðingum sem telja aldurinn alltof háan. Frá síðustu aldamótum hefur mátt finna í skýrslum
þeirra margar niðurstöður sem staðfesta aldursgreiningarnar. Rit fornleifafræðinga sýna þó að þeir trúa
enn á tímatal Ara fróða.
Utanlandsferð
Utanlandsferðin í ár verður dagana 14.-22. maí til eyjunnar Manar þar sem gist verður í þrjár nætur,
síðan farið til Írlands og gist eina nótt í Down Patrick, eina nótt í Limerick og þrjár nætur í Dublin. Í
lokin verður tekin ferja til Wales, ekið til London og flogið heim sama dag. Fararstjóri og leiðsögumaður
verður vinur okkar, Magnús Jónsson sagnfræðingur. Skráning hefst 10. janúar. Meira um það síðar.
Fundir Öldungadeildar eru í Hlíðasmára 8 og hefjast kl. 16, en kaffi er reitt fram kl. 15.30.
Stjórn Öldungadeildarinnar óskar svo
öllum læknum og mökum þeirra árs og friðar.