Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 11

R a n n S Ó k n
LÆKNAblaðið 2014/100 11
Inngangur
Blóðhlutagjöf er mikilvægur hluti af meðferð á gjör-
gæslu.1-6 Rauðkornaþykkni, ferskfrosinn blóðvökvi
og blóðflögur eru algengustu blóðhlutar sem gefnir
eru.1,7,8 Samkvæmt erlendum rannsóknum má gera
ráð fyrir að allt að helmingur sjúklinga á gjörgæslu-
deildum fái blóðhluta meðan þeir dveljast þar;1-6 í 40%
tilfella rauðkorn1,2 og í 15-25% tilfella blóðvökva og/
eða blóðflögur.1,4,7
Þótt ávinningur blóðhlutagjafa sé ótvíræður geta
fylgt þeim ýmsar aukaverkanir.5,8 Því er mikilvægt
að vega ávinning sjúklings af blóðhlutagjöf á móti
áhættu vegna hugsanlegra aukaverkana.8 Ennfremur
er mikilvægt að halda niðri kostnaði við heilbrigðis-
þjónustu því með skynsamlegri notkun blóðhluta má
spara stórar upphæðir.9 Auk þess er blóð af skornum
skammti sem fara þarf með af ráðdeild, en með vax-
andi fjölda eldra fólks má gera ráð fyrir aukinni eftir-
spurn.10
Klínískar leiðbeiningar eru mikilvægur þáttur í því
að stuðla að réttri notkun blóðhluta. Þó benda erlendar
rannsóknir til þess að klínískum leiðbeiningum sé
ekki fylgt nema í 29-48% tilfella við gjöf blóðvökva,
í 37-53% tilvika fyrir blóðflögur, og í 2-11% fyrir rauð-
kornagjafir.1,7,11,12 Í nýjum leiðbeiningum er líkt og
áður lögð áhersla á að horfa ekki á blóðgildi eitt og
sér heldur meta ávinning á móti hugsanlegri áhættu
blóðhlutagjafa.13-16
Markmið gjafa á rauðkornum er að bæta súr-
efnisflutning til vefja.4,13 Almennt er talið að blóðrauði
1Svæfinga- og
gjörgæsludeild,
2skurðlækningadeild
Landspítala, 3Blóðbanki
Landspítala,4læknadeild
Háskóla Íslands.
inngangur: Blóðhlutagjöf er mikilvægur hluti gjörgæslumeðferðar, en þar
sem aukaverkanir geta fylgt gjöf þeirra er vaxandi áhersla lögð á aðhalds-
semi við gjöf blóðhluta. Þessar áherslur endurspeglast í nýlegum klínísk-
um leiðbeiningum á Landspítala en upplýsingar um umfang blóðhlutagjafa
á gjörgæsludeildum spítalans skortir og einnig hversu vel leiðbeiningum
er fylgt. Tilgangur rannsóknarinnar var því að kanna notkun blóðhluta á
gjörgæsludeildum Landspítala og fylgni við klínískar leiðbeiningar.
aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og náði til allra fullorðinna sjúklinga
sem fengu blóðhluta á gjörgæsludeildum Landspítala á 6 mánaða tímabili
2010. Skráðar voru upplýsingar um blóðhluta ásamt gildi blóðrauða,
próþrombíntíma og blóðflagna við blóðhlutagjöf. Niðurstöður voru bornar
saman við klínískar leiðbeiningar á Landspítala.
niðurstöður: Af 598 gjörgæslusjúklingum fengu 202 (34%) blóðhluta, í
rúmlega helmingii tilfella eftir skurðaðgerð. Flestum, eða 179 (30%), var
gefið rauðkornaþykkni, 107 (18%) fengu blóðvökva, 51 (9%) blóðflögur en
34 sjúklingar (6%) fengu allar þrjár tegundirnar. Blóðrauði við rauðkorna-
gjöf var að meðaltali 87 g/L, en í 6% tilfella mældist hann yfir 100 g/L.
Próþrombíntími var að meðaltali 20,4 sekúndur við blóðvökvagjöf en í 9%
tilfella var blóðvökvi gefinn þegar próþrombíntími var eðlilegur og blóð-
storkugildi var ekki til staðar í 5% tilvika. Blóðflögur við blóðflögugjöf voru
að meðaltali 82 þús/μL en í 33% tilfella yfir 100 þús/μL.
Ályktanir: Þriðjungi sjúklinga á gjörgæsludeildum Landspítalans voru
gefnir blóðhlutar, oftast rauðkornaþykkni. Um 6% rauðkornagjafa og
að minnsta kosti 14% blóðvökvagjafa og þriðjungur blóðflögugjafa voru
utan viðmiða núgildandi leiðbeininga. Ljóst er að fækka má óþarfa blóð-
hlutagjöfum á gjörgæsludeildum Landspítala enda þótt niðurstöðum svipi
til erlendra rannsókna.
ÁGRIp
Fyrirspurnir:
Gísli H. Sigurðsson
gislihs@landspitali.is
undir 70 g/L (viðmiðunarmörk 135-171 g/L) sé réttmæt
ábending fyrir gjöf rauðkornaþykknis til að tryggja
nægjanlegt súrefnisframboð til vefja.5,13 Hjá sjúklingum
með brátt kransæðaheilkenni er miðað við hærra gildi
og talið mikilvægt að halda blóðrauðagildi hærra en 80
g/L.5,13 Við blóðrauða á bilinu 70-90 g/L ræður klínískt
mat hvort gefa skuli rauðkorn, til dæmis hvort virk blæð-
ing sé til staðar með losti, líffæraskaði eða hjartabilun á
grunni kransæðasjúkdóms.5,13,17 Blóðþurrðarsjúkdómur í
útlimum getur verið ábending fyrir rauðkornagjöf þótt
blóðrauðagildi mælist yfir 90 g/L.13 Í öðrum tilfellum er
sjaldan ástæða til að gefa sjúklingi með blóðrauða yfir
90 g/L rauðkornaþykkni nema um mikla og virka blæð-
ingu sé að ræða, en í slíkum tilvikum er leitast við að
halda blóðrauða í kringum 100-110 g/L.13
Blóðvökvi er aðallega gefinn við blæðingar þegar til
staðar er blóðstorkutruflun, bráð blóðstorkusótt (dis-
seminated intravascular coagulation: DIC) eða lifrarbilun.13
Við gjöf blóðvökva er lögð áhersla á að styðjast við
niðurstöður blæðingarprófa samhliða klínísku mati.13,17
Við miklar blæðingar er leitast við að halda blæðingar-
prófum innan 50% hækkunar frá viðmiðunargildi.13
Blóðflögur eru oftast gefnar til að fyrirbyggja blæð-
ingar þegar framleiðsla blóðflagna er skert, til dæmis
við bráða blóðstorkusótt eða krabbameinslyfjameð-
ferð.13,17 Samkvæmt klínískum leiðbeiningum er mælt
með því að halda blóðflögugildi yfir 50 þús/μL við
skurðaðgerðir nema við aðgerðir á heila og mænu þar
sem blóðflögum er oft haldið yfir 100 þús./μL 13,17 og á
Greinin barst 5. júní 2013,
samþykkt til birtingar
6. nóvember 2013.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Má bæta notkun blóðhluta
á gjörgæsludeildum?
Samanburður við klínískar leiðbeiningar
Karl Erlingur Oddason1,2,3 læknir, Tómas Guðbjartsson2,4 læknir, Sveinn Guðmundsson2 læknir, Sigurbergur Kárason1,4 læknir, Kári Hreinsson1 læknir,
Gísli H. Sigurðsson1,4 læknir
Nemdatine
– Lyf við Alzheimers-sjúkdómi
Betri boðleiðir
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
/
A
C
TA
V
IS
3
12
13
1