Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 29

breyttum lífsstíl til frambúðar. Þyngdartap var kynnt sem árangur
af að breyta lífsstíl og borða eftir „venjulegu leiðinni“ sem þjálfun
svengdarvitundar leggur áherslu á. Hvorki voru þátttakendur
beðnir að telja hitaeiningar né settar strangar reglur um mat heldur
var áhersla á að skrá svengd og seddu.
Meðferðin fór fram í 14 hóptímum og þremur einstaklingstím-
um. Hverjum hóptíma var skipt upp í hópefli/spjall, fræðslu, fyrir-
lögn heimavinnu og hreyfingu (mynd 2) en í einstaklingstímum
voru framkvæmdar mælingar og markmið sett.
Eftirfarandi mælingar voru framkvæmdar fyrir, eftir meðferð
og við eftirfylgd: hæð, þyngd, blóðþrýstingur, fituhlutfall og fitu-
magn. Einnig voru tekin blóðsýni og kólesteról, þríglýseríð, HDL
og 25(OH)D mælt í sermi. Einkenni kvíða, þunglyndis og lífs-
gæði voru mæld og tvær síðarnefndu mælingarnar ásamt þyngd
mældar reglulega á meðferðartímanum.
Rannsakendur bjuggu til spurningalista með lýðfræðilegum
upplýsingum sem þátttakendur svöruðu í upphafi og í lok rann-
sóknar voru þeir beðnir að meta meðferðina „Njóttu þess að borða“
með 9 atriða kvarða.
Líkamlegar mælingar
Við hæðarmælingu var notuð veggföst mælistika (Ka-We) með
stöðluðum kvarða. Þátttakendur sneru baki í vegg, hælar, sitjandi
og herðar snertu vegg og handleggir hafðir slakir. Hæð var skráð
með 0,1 sm nákvæmni. Þátttakendur voru vigtaðir í léttum fatnaði
á tölvuvog (Seca). Líkamsþyngdarstuðull (kg/m²) var reiknaður
út frá hæð og þyngd.
Við blóðþrýstingsmælingu var notaður kvikasilfursblóðþrýst-
ingsmælir (Standby®). Notuð var viðeigandi armbandsstærð eftir
mælingu á upphandlegg þátttakenda. Lesið var af mælinum með
5 mm nákvæmni en mældur var þrýstingur á báðum handleggjum
og hærra gildi skráð.
Fituhlutfall og fitumagn voru mæld með rafleiðnitæki (Biodyna-
mics) en tækið mælir viðnám gegn leiðni rafstraums í líkama og út
frá því er reiknað vatns- og fitumagn líkamans. Lífeindafræðingar
frá rannsóknastofu Landspítala tóku og mældu blóðsýni.
Sálfræðilegar mælingar
Þunglyndis- og kvíðaeinkenni voru metin með þunglyndis- og
kvíðakvörðum Becks (BDI-II, BAI). Báðir eru 21 atriða sjálfs-
matskvarðar og heildarstig hvors geta verið á bilinu 0-63, þeir hafa
verið þýddir og staðlaðir hér á landi og teljast áreiðanlegir og rétt-
mætir.25,26
Almenn lífsgæði voru metin með margreyndum stöðluðum
sjálfsmatskvarða fyrir almenna heilsu og byrði langvinnra sjúk-
dóma og nefnist „Könnun á heilsufari“ SF-36v1®. Reiknuð eru
meðalstig fyrir andlega (mental component summary; MCS) og lík-
amlega (physical component summary; PCS) heilsu28 á bilinu 0-100
þar sem 50 stig eru talin endurspegla eðlilegt ástand, en fleiri
stig vísbending um meiri lífsgæði. Innri áreiðanleiki spurninga-
listans mældist góður í samanburðarrannsókn í 11 löndum.27 Upp-
lýsingar um lífsgæði tengd offituvanda fengust með OP-kvarða,
sem er sænskur sjálfsmatskvarði með 8 spurningum um daglegar
athafnir metnar á fjögurra punkta kvarða.28 Stig eru á bilinu 0-100
og há einkunn bendir til minni lífsgæða. OP er stuttur og áreiðan-
legur kvarði og talinn gagnlegur í klínískri vinnu til að skima fyrir
sálfélagslegu ójafnvægi.28
Leyfi
Vísindasiðanefnd veitti leyfi (VSN 10-019-S1) fyrir rannsókninni og
Persónuvernd var tilkynnt um hana. Leyfi fékkst hjá framkvæmda-
stjóra lækninga Heilsugæslu höfuðborgarsvæðis og yfirlæknum
heilsugæslustöðvanna þriggja.

Tölfræði
Gögn voru greind með tölfræðiforritunum Excel 2010 og SPSS 19.0
(SPSS, Chicago, IL. USA). Lýsandi tölfræði var beitt og meðaltöl
og staðalfrávik fundin. Dreifing var skoðuð með Kolmogorov-
Smirnov prófi. Þar sem úrtak var ekki normaldreift var notast
við stikalaust próf (non-parametric) (Wilcoxon) til að meta árangur
námskeiðs. Til að bera saman íhlutunarhóp og samanburðarhóp
voru hópmeðaltöl borin saman með stikalausu prófi (Mann-Whit-
ney). Miðað var við 5% marktektarkröfu (p≤0,05).
Niðurstöður
Greint er frá niðurstöðum fyrir og eftir meðferð hjá hópunum A
(n=9) og B (n=9), þeir eru síðan sameinaðir (A+B) og breytingar
skoðaðar hjá öllum þátttakendum (N=18). Breytingar hjá hópunum
bentu í sömu átt en með sameiningu þeirra náðist meiri styrkur við
tölfræðilega úrvinnslu. Átján af 20 konum luku námskeiðinu og
komu í 6 mánaða eftirfylgd. Sautján mættu í 12 mánaða eftirfylgd.
Að lokinni eftirfylgd þurfti að útiloka barnshafandi konu og aðra
sem fór í magaminnkun. Eftir stóðu 15 í lokaútreikningum og
mættu 11 í loka blóðsýnatöku en 9 í blóðsýnatöku í fyrri eftirfylgd.
Hóparnir voru svipaðir með tilliti til bakgrunnsbreyta (tafla I). Í
hópi B voru fleiri með háskólamenntun (78%) samanborið við hóp
A (33%) og færri með læknisfræðilega greiningu eða tóku lyf (37%)
miðað við hóp A (67%). Ekki reyndist marktækur munur á neinum
breytum hópanna í upphafi, fyrir utan einkenni þunglyndis sem
voru marktækt fleiri (p=0,04) í hópi A.
Líkamlegar mælingar
Meðalþyngdartap þátttakenda (N=18) var 3,7 kg (p=0,001) (tafla II)
og spönn -10,4 til +2 kg. Hópur A (n=9) léttist að meðaltali um 3,0
kg við meðferð (p=0,03) en samanburðarhópur um 0,5 kg (p=0,42).
Hópur B (áður samanburðarhópur) léttist að meðaltali um 4,4 kg
(p=0,01) við meðferð.
Við eftirfylgd breyttist meðalþyngd þátttakenda (N=15) lít-
ið (tafla III), sjö héldu áfram að léttast, tveir stóðu í stað og sex
þyngdust.
Fituhlutfall þátttakenda (N=18) lækkaði að meðaltali um 1,2%
(p=0,01) og meira hjá hópi A, 1,6% (p=0,04), en hjá hópi B 0,7%
(p=0,37). Fitumagnið minnkaði að meðaltali um 2,6 kg (p=0,002)
(tafla II). Árangur hélst við eftirfylgd (tafla III). Að meðaltali
lækkuðu efri mörk blóðþrýstings um 2mmHg (p=0,37) og neðri
mörk um 3mmHg (p=0,01) hjá báðum hópum. Eftir námskeið varð
LÆKNAblaðið 2014/100 29
R a n n S Ó k n