Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 53

LÆKNAblaðið 2014/100 53
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
Læknadagar eru íslenskum læknum vel
kunnir. Þeir hafa verið haldnir ár hvert
í janúar í meira en áratug. Aðsóknin
hefur verið góð og dagskráin vönduð og
yfirgripsmikil. Aðalhlutverk þeirra er að
veita læknum innlendan vettvang fyrir
símenntun. Minna er hins vegar rætt um
hlutverk þeirra í að stuðla að framþróun
og nýsköpun í íslensku heilbrigðiskerfi.
Þetta hlutverk er ekki síður mikilvægt og
verður hér rakið dæmi þess.
Á Læknadögum 2013 var fyrsti dagur
þingsins helgaður svefnleysi, eðli, grein-
ingu og meðferð. Þessir fyrirlestrar voru
vel sóttir og sköpuðust miklar umræður
um þetta algenga vandamál sem talið
er að hrjái um 10-20% fólks á hverjum
tíma.1 Í erindum sem fjölluðu um meðferð
svefnleysis kom fram að bensódíasepín
og skyld svefnlyf eru aðallega gagnleg
við meðhöndlun svefnleysis til skamms
tíma, en við langtímameðferð tapast þessi
ávinningur og fylgikvillar fara að vega
þyngra. Betri árangur fæst með hugrænni
atferlismeðferð við svefnleysi (HAM-S),
auk þess sem áhrifin vara lengur en með-
ferðin stendur yfir. Samkvæmt samantekt
bandaríska svefnlækningafélagsins frá
2006 fá um 70% bata af HAM-S, sem
viðhelst í að minnsta kosti 6 mánuði að
lokinni meðferð.2
Enginn ágreiningur virtist vera meðal
fyrirlesara og fundargesta um gagnsemi
HAM-S. Hins vegar var ljóst að ekki hefur
verið auðvelt að komast í slíka meðferð,
sérstaklega fyrir fólk sem býr utan höfuð-
borgarsvæðisins. Mörgum sjúklingum
kann að þykja erfið sú tilhugsun að
þurfa að fara til sálfræðings til að þiggja
meðferðina. Einnig er slík meðferð
kostnaðarsöm, og stendur það efnaminni
sjúklingum oft fyrir þrifum.
Þessi vandi einskorðast ekki við
Ísland.3 Fram kom í umræðum að vegna
þessa væri farið að bjóða erlendis upp á
HAM-S í gegnum vefforrit. Slík forrit, sem
eru hönnuð af fagfólki, leiða sjúklinginn
gegnum meðferðina á gagnvirkan hátt.
Sjúklingurinn svarar spurningum um
svefnvandann og út frá þeim eru gefnar
meðferðarleiðbeiningar. Forritið leiðir
sjúklinginn áfram í gegnum meðferðina
eftir því hvernig svör hans þróast, oft með
einhverri aðkomu fagfólks. Rannsóknir á
þessari nálgun hafa sýnt að jafnvel þó ekk-
ert fagfólk komi beint að meðferðinni (fyr-
ir utan hönnun forritsins) þá hafi hún samt
sem áður marktæk áhrif, en líklegast ekki
eins mikil og einstaklings- eða hópmeð-
ferð á stofu þó enn vanti góðar rannsóknir
með beinum samanburði.4, 5
HAM-S gegnum netið er því hentug
nálgun að algengu vandamáli, sem ætti að
geta gagnast stórum hópi sjúklinga með
vægari sjúkdóm. Meðferðin er ódýrari en
hefðbundin HAM-S, aðgengilegri (sér-
staklega fyrir sjúklinga utan höfuðborgar-
svæðisins) og gæti mögulega minnkað
lyfjanotkun. Því má færa rök fyrir því að
þessi nálgun gæti nýst mörgum og dregið
úr kostnaði í heilbrigðiskerfinu og í samfé-
laginu vegna svefnleysis.
Málþingið var vel sótt, meðal annars
af tveimur nýútskrifuðum læknum með
mikla kunnáttu í uppsetningu vefsvæða.
Að málþinginu loknu hófu þeir samtal
við sálfræðing með sérhæfingu í HAM-S
sem hafði flutt erindi á málþinginu. Þau
höfðu öll áhuga á hlutverki vefforrita í
meðferð og eftirfylgd sjúklinga en höfðu
ekki haft bolmagn til að hefja slíkt verk-
efni hvert í sínu lagi. Með því að ná saman
fyrir tilstuðlan þessa málþings gátu þau
hins vegar í sameiningu sett á laggirnar
nýja vefsíðu, betrisvefn.is, sem býður upp
á HAM-S gegnum netið og hefur nú verið
tekin í notkun. Meðferðin tekur 12 vikur
og skiptist í 6 vikna virka meðferð og 6
vikna eftirfylgd. Á fyrstu þremur mánuð-
unum sem meðferðin hefur verið í boði
hefur 61 skráð sig á síðunni. Takist að festa
meðferðina í sessi mun það vonandi leiða
til þess að fleiri Íslendingar fái betri og
virkari meðferð við svefnleysi en áður.
Læknadagar skapa vettvang fyrir
kynningu innanlands á nýjustu þekkingu
í læknisfræði, og auðvelda læknum að
viðhalda þekkingu sinni. Erindi frá heil-
brigðisstéttum, öðrum en læknum, þegar
við á, auka enn frekar á gæðin. Þar fæst
grundvöllur fyrir fagfólk með svipuð
áhugasvið til að hittast og deila þekkingu
sinni, sem getur orðið uppspretta nýrra
hugmynda og verkefna og er betrisvefn.is
gott dæmi. Það er því ljóst að Læknadagar
þjóna mikilvægu hlutverki og hvetja til
framþróunar og nýsköpunar í íslenskri
heilbrigðisþjónustu.
Gleðilega Læknadaga!
Heimildir
1. Buysse, DJ. Insomnia. JAMA 2013; 309: 706-16.
2. Morin, CM, Bootzin, RR, Buysse, DJ, Edinger, JD, Espie,
CA, Lichstein, KL. Psychological and behavioral treat-
ment of insomnia:update of the recent evidence (1998-
2004). Sleep 2006; 29: 1398-414.
3. Williams J, Roth A, Vatthauer K, McCrae CS. Cognitive
behavioral treatment of insomnia. Chest 2013; 143: 554-65.
4. Espie CA. «Stepped care»: a health technology solution
for delivering cognitive behavioral therapy as a first line
insomnia treatment. Sleep 2009; 32: 1549-58.
5. Cheng, SK, Dizon, J. Computerised cognitive behavioural
therapy for insomnia: a systematic review and meta-
analysis. Psychother Psychosom 2012; 81: 206-16.
Betrisvefn.is – Dæmi um
nýsköpun í kjölfar Læknadaga
Össur ingi Emilsson
stjórnarmaður í fræðslunefnd
Félags almennra lækna
og meðlimur í
undirbúningsnefnd
Læknadaga.
ossuri@landspitali.is