Læknablaðið - 01.01.2015, Blaðsíða 14

14 LÆKNAblaðið 2015/101
líkamsþyngdarstuðuls enn frekar í þessari rannsókn voru kon-
ur og karlar með háskóla- og grunnskólamenntun borin saman
við þau sem höfðu lokið annarri menntun, það er starfsnámi,
iðnnámi eða bóklegu námi á framhaldsskólastigi. Eina marktæka
niðurstaðan var að grunnskólamenntun óháð búsetu reyndist
verndandi þáttur gegn ofþyngd og offitu hjá körlum á aldrinum
18-45 ára samanborið við karla með aðra menntun (niðurstöður
óbirtar). Þótt leiðrétt hafi verið fyrir hreyfingu í rannsókninni var
einungis spurt um fjölda klukkustunda í líkamsrækt eða við röska
hreyfingu síðustu vikuna. Öll hreyfing er mikilvæg fyrir heilsu og
orkuvægi og orkuþörf, þótt rösk hreyfing skipti einkum máli fyrir
hjarta- og æðakerfi.19
Í þessari rannsókn var minni munur á mataræði og neyslu
næringarefna eftir búsetu en kom fram í fyrri landskönnunum
á mataræði frá 1990 og 2002.12,13 Búseta var flokkuð á annan hátt
í þessum fyrri rannsóknum og eins er aldurshópurinn ekki sá
sami, svo ekki er hægt að bera niðurstöður beint saman við árið
2010-2011. Sem dæmi má þó nefna að % orku úr fitu í fæði karla
25-80 ára var 41E% í þéttbýli með yfir 7000 íbúa árið 1990, 45E% í
þéttbýli með 2000-7000 íbúa en 48E% í strjálbýli. Hliðstæðar tölur
fyrir konur voru 40E%, 41E% og 44E% í strjálbýli.12 Árið 2002 hafði
fituhlutfallið meðal karla í þéttbýli með yfir 7000 íbúa lækkað í
36E% og í 39E% í strjálbýli, hjá konum var hlutfallið komið í 35E%
í þéttbýli en 37E% í strjálbýli.12 Þegar þátttakendum utan höfuð-
borgarsvæðis í núverandi rannsókn var skipt frekar niður í dreif-
býli (íbúar<1000) og þéttbýli utan höfuðborgarsvæðis (íbúar ≥1000)
kom í ljós að munur á mataræði kvenna og karla á höfuðborgar-
svæði borið saman við landsbyggð lá fyrst og fremst í ólíku fæði
fólks í dreifbýli með <1000 íbúa. Minni munur var á fæði fólks
innan höfuðborgarsvæðis borið saman við annað þéttbýli (niður-
stöður ekki birtar).
Heildarmataræði og hlutfallsleg skipting orkuefna í fæði fólks
innan höfuðborgarsvæðis reyndist nær ráðleggingum um mat-
aræði frá Embætti landlæknis en í fæði utan höfuðborgarsvæðis.20
Minna var af mettuðum og transfitusýrum, meira af trefjum og
meira grænmeti í fæði fólks innan höfuðborgarsvæðis en utan
R a n n S Ó k n
Tafla V. Fæðuneysla kvenna og karla eftir búsetu, g/dag. Meðaltal (staðalfrávik).
Konur Karlar
Innan
höfuðborgarsvæðis
n=413
Utan
höfuð borgarsvæðis
n=267 p-gildi1
Munur,
%
Innan
höfuðborgarsvæðis
n=384
Utan
höfuðborgarsvæðis
n=248 p-gildi1
Munur,
%
Mjólk og mjólkurvörur alls 247 (185) 257 (177) 0,51 4 324 (242) 397 (296) 0,001 22
Nýmjólk, drykkir 36 (85) 45 (100) 0,42 26 53 (117) 120 (228) <0,001 128
Léttmjólk, drykkir 70 (114) 82 (121) 0,17 16 112 (165) 120 (199) 0,52 7
Undanrenna, drykkir 33 (96) 28 (86) 0,37 -15 39 (106) 27 (95) 0,01 -30
Sælgæti 18 (25) 14 (24) 0,07 -20 18 (32) 14 (27) 0,05 -25
Brauð alls 86 (52) 83 (49) 0,44 -4 107 (68) 102 (72) 0,45 -4
Gróf brauð, trefjar >6% 23 (30) 23 (36) 0,22 -2 21 (35) 18 (32) 0,08 -18
Kex og kökur 39 (50) 49 (60) 0,02 26 47 (60) 60(82) 0,03 28
Hafragrautur 24 (53) 30 (64) 0,16 28 29 (81) 38 (81) 0,06 34
Pítsur, allar tegundir 23 (58) 22 (52) 0,79 -6 34 (84) 30 (73) 0,91 -12
Nýjar kartöflur 45 (51) 59 (57) 0,002 30 68 (75) 97 (91) <0,001 42
Franskar kartöflur 4 (13) 5 (14) 0,31 16 10 (21) 10 (24) 0,79 5
Pasta, kúskús 15 (38) 17 (37) 0,53 15 29 (58) 14 (36) <0,001 -53
Grænmeti og ávextir 255 (167) 250 (178) 0,7 -2 236 (167) 203 (171) 0,02 -14
Nýtt grænmeti 105 (91) 104 (96) 0,91 -1 113 (90) 89 (108) 0,004 -21
Nýir ávextir og ber 128 (117) 124 (120) 0,73 -3 98 (114) 81 (116) 0,08 -17
Fiskur og fiskafurðir alls 40 (53) 35 (40) 0,1 -14 53 (67) 57 (80) 0,53 7
Kjöt og kjötafurðir alls 88 (63) 108 (69) <0,001 23 154 (107) 188 (139) 0,001 22
Farsvörur 13 (22) 18 (32) 0,05 33 26 (41) 32( 59) 0,19 22
Smjör og smjörvörur alls 10 (11) 11 (12) 0,42 8 12 (14) 17 (18) <0,001 42
Smjörlíki 3 (4) 3 (3) 0,45 -7 5 (5) 4 (5) 0,03 -18
jurtaolíur alls 2 (6) 2 (6) 0,83 -5 2 (4) 1 (3) 0,02 -33
Lýsi 2 (3) 1 (3) 0,27 -22 2 (4) 2 (4) 0,87 -2
Vatn og kolsýrt vatn 770 (550) 716 (516) 0,2 -7 649 (606) 488 (498) <0,001 -25
Kolsýrt vatn 61 (174) 23 (107) <0,001 -63 53 (166) 35 (125) 0,13 -33
Hreinn safi 95 (138) 81 (145) 0,22 -15 104 (176) 65 (126) 0,001 -38
Kaffi 245 (253) 313 (312) 0,003 28 360 (351) 473 (527) 0,003 31
Gosdrykkir og svaladrykkir 211 (313) 194 (325) 0,49 -8 283 (362) 259 (351) 0,41 -8
Bjór 24 (114) 37 (157) 0,27 50 111 (420) 131 (419) 0,59 18
Borðvín 28 (72) 19 (68) 0,009 -33 26 (84) 9 (33) 0,02 -65
1T-próf fyrir normaldreifingu, annars Mann-Whitney U próf.