Læknablaðið - 01.01.2015, Blaðsíða 25

LÆKNAblaðið 2015/101 25
Kransæðasjúkdómur er algengasta dánarorsök Ís-
lendinga.1 Á síðustu árum hafa orðið miklar framfarir
í meðferð kransæðasjúkdóms og skilningur aukist á
meingerð hans. Í hnotskurn miðar meðferðin að því
að stöðva framgang æðakölkunarinnar, auka framboð
og/eða minnka eftirspurn eftir súrefni í hjartavöðv-
anum með því að leiðrétta blóðþurrð, slá á einkenni og
koma í veg fyrir hjartadrep og hjartatengdan dauða.2-4
Meðferðin er aðallega þrenns konar: lyfjameðferð,
kransæðavíkkun með eða án stoðnetsísetningar (per-
cutaneous coronary intervention, PCI) og kransæðahjá-
veituaðgerð (coronary artery bypass grafting, CABG).
Undirstaða allrar meðferðar á kransæðasjúkdómi, líkt
og öðrum æðakölkunarsjúkdómum, er lífsstílsmeð-
ferð: reykleysi, hæfileg hreyfing og hollt mataræði.
lyfjameðferð
Lyf eru hornsteinn meðferðar við kransæðasjúkdómi
og er beitt hjá öllum sjúklingum. Helstu lyfjaflokk-
arnir eru sýndir í töflu I en markmið lyfjameðferðar
eru þríþætt. Í fyrsta lagi að hindra framvindu æða-
kölkunar eða snúa henni við. Mikilvægur þáttur í
þessari viðleitni er að breyta samsetningu æðakölk-
unarskellna, draga úr bólgu í þeim og bæta starfsgetu
æðaþels, samanber lyfhrif blóðfitulækkandi statína.5
Í öðru lagi er markmiðið að draga úr einkennum
blóðþurrðar í hjartavöðvanum með því að auka fram-
boð og/eða minnka eftirspurn eftir súrefni. Dæmi um
þetta eru lyf gegn hjartaöng. Í þriðja lagi er reynt að
meðhöndla afleiðingar og fylgikvilla æðakölkunar
með blóðflöguhemlandi og segavarnandi lyfjum.
Lyf gegn hjartaöng
Súrefniskröfur hjartans ráðast fyrst og fremst af hjart-
sláttarhraða og eftirþjöppun sem aftur er háð blóð-
Hjarta- og
lungnaskurðdeild og
hjartadeild Landspítala,
læknadeild Háskóla
Íslands.
Í þessari seinni yfirlitsgrein af tveimur um kransæðasjúkdóma er fjallað um
meðferð sjúkdómsins með sérstakri áherslu á lyfjameðferð, kransæða-
víkkun og skurðmeðferð. Byggt er á víðtækum heimildum og sérstaklega
vísað til íslenskra rannsókna. Báðar greinarnar eru skrifaðar með breiðan
hóp lækna í huga og aðra heilbrigðisstarfsmenn og nema.
Ágrip
Fyrirspurnir:
Tómas Guðbjartsson
tomasgud@landspitali.is
Fyrri yfirlitsgrein
höfundanna um
kransæðasjúkdóm
birtist í desember-
blaðinu 2014.
Greinin barst
26. júní 2014,
samþykkt til birtingar
11. nóvember 2014.
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl. Karl
Andersen tiltekur að
hafa fengið greiðslur frá
Novartis og Icepharma
í tengslum við efni
greinarinnar.
Yfirlitsgrein um kransæðasjúkdóm
– síðari hluti:
Lyfjameðferð, kransæðavíkkun og kransæðahjáveituaðgerð
Tómas Guðbjartsson læknir, Karl Andersen læknir, Ragnar Danielsen læknir, Arnar Geirsson læknir, Guðmundur Þorgeirsson læknir
þrýstingi.6 Samdráttarkraftur hjartavöðvans og for-
þjöppun skipta einnig máli, en bæði hafa þau áhrif á
veggspennu hjartans. Þótt það sé einföldun að áætla
súrefnisnotkun hjartans út frá margfeldi hjartsláttar-
hraða og meðalblóðþrýstings er það nothæf og hagnýt
nálgun.7, 8
Æðavíkkandi nítröt
Nítroglýserín og skyld lyf (mónónítrat, dínítrat) eiga sér
lengsta sögu í meðferð kransæðasjúkdóms og standa enn
fyrir sínu.6 Því er sjúklingum með einkenni kransæða-
sjúkdóms ráðlagt að bera á sér nítroglýserín tungurótar-
töflur til að grípa til þegar hjartaöng gerir vart við sig.
Lyfhrifin koma innan hálfrar mínútu og felast í skjótri
víkkun bláæða og þar með lækkaðri forþjöppun og
minnkaðri súrefnisþörf. Einnig lækkar blóðþrýstingur
og bein víkkun verður á kransæðum, sem aftur eykur
framboð á súrefni. Slík leiðrétting á misvægi framboðs
og eftirspurnar súrefnis getur upphafið blóðþurrðina í
hjartanu og þar með einkenni. Þessi áhrif nást í gegnum
aukið framboð á köfnunarefnisoxíði (NO) sem æðaþelið
Y f i R l i T
Tafla I. Helstu lyfjaflokkar sem beitt er við kransæðasjúkdómi.
Lyf gegn hjartaöng
Æðavíkkandi nítröt
β-blokkar
Kalsíumblokkar
Ný lyf (ivabradine, nicorandil, trimetazidine)
Lyf sem hindra eða snúa við framvindu æðakölkunar
Blóðfitulækkandi statín
Acetýlsalisýlsýra (aspirín)
Lyf til að hindra eða meðhöndla fylgikvilla æðakölkunar
Blóðflöguhemjandi lyf
Storkuhemjandi lyf („blóðþynning“)
Segaleysandi lyf

Spiriva Respimat (tíórópíum)
Að minnsta kosti 40% astmasjúklinga
sem eru á meðferð með ICS/LABA
hafa viðvarandi einkenni og geta
haft gagn af frekari meðferð

1,2
Fyrir fullorðna astmasjúklinga
með viðvarandi einkenni þrátt
fyrir meðferð með ICS/LABA***

Auglýsingin er samþykkt af ENLIIS1
0
-1
1
-2
0
1
4

NÝTT
!
1. LA
MA**

til m
eðfer
ðar
við a
stma
Ábendingar: Berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð til að lina einkenni hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu (LLT) og jafnframt sem
viðbót við berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð hjá fullorðnum sjúklingum með astma sem fá viðhaldsmeðferð með samsetningu af
innöndunarstera (>800 míkróg budesonid/sólarhring eða jafngildum innöndunarstera) og langverkandi β2-örva og sem hafa fengið
eina eða fleiri alvarlegar versnanir undangengið ár.3
** LAMA - langverkandi andkólínvirkt lyf
***(innöndunarstera/langverkandi β2-örva)
Heimild:
1. Rabe KF et al. Clinical management of asthma in 1999: the Asthma Insights
and Reality in Europe (AIRE) study. Eur Respir J. 2000;16(5):802-807.
2. Bateman ED et al. Can guideline defined asthma control be achieved?
Am J Respir Crit Care Med. 2004;170(8):836-844.
3. Samantekt á eiginleikum Spiriva Respimat www.serlyfjaskra.is