Tímarit Máls og menningar - 01.03.1955, Page 24

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
fyrir manni þessum að tíu — tuttugu
gaddhestar væru öfugmæli og háðúng
í mynd og líkíngu eignar, skepnu-
níðíngsháttur, sem í siðuðum löndum
mundi reiknaður mönnum til afbrota
fremur en auðæfa.
Eitt af því sem vakti sérstaka at-
hygli mína á þessum slóðum voru
hinar gríðarlegu kirkjugaungur
sveitafólks. Hjá okkur á íslandi virð-
ist bændafólk altaðþví hundheiðið í
samanhurði við sömu stétt víðsvegar
um Evrópu. Bæheimsmenn og slóvak-
ar einkum til sveita hafa meiri kristin-
dóm í litla fíngrinum en íslendíngar í
öllum skrokknum. Það er vitaskuld
andleg og trúarleg uppþornun prótest-
antismans sem hefur vanið fólk af
trúrækni hjá okkur einsog víðar: hitt
hefur sannast, að almenna kirkjan
(kaþólskan) og rétttrúaða kirkjan
(orþódoxir) halda alstaðar velli, á
hverju sem geingur í þjóðfélagi
kríngum þær. Sumstaðar í sósíalista-
löndum virðist kirkjan hlátt áfram
hafa aukið vinsældir sínar við það að
henni hefur verið bannað að skifta
sér af öðru en frelsun sálarinnar. Ég
var á ferð í Slóvakíu kríngum allra-
heilagramessu og allrasálnamessu. Á
þessum dögum þyrpast allir sem vetl-
íngi valda útí kirkjugarð til að stunda
nádýrkun, nekrófilí. Kirkjuklukkum
er hríngt í belg og biðu hvað af tekur
og kyrjað allan daginn. Fylkíngar
svartklæddra manna og síðklæddra
kvenna linna ekki prósessíum til
kirkna og kirkjugarða, leiðin eru þak-
in með krýsantemblómum, og þegar
náttar eru kveikt á þeim Ijós. Sú hug-
mynd virðist ofarlega í fólki að
teingja minníngar um líf ættíngja
sinna við nái í gröfum: og er ekkí ör-
grant um að manni finnist sú trú
geðslegri, sem á íslandi tíðkaðist fyr-
ir öndverðu, að trúa því að frændur
vorir deyi í fjöllin, en dýrka síðan
fjöllin.
Óvíða ] Dar sem maður kemur í lönd
eru þjóðbúníngar sem svo eru nefnd-
ir, það er að segia einkennisbúníngur
frumstæðs bændalýðs, einkum þeirra
sem dregist hafa aftrúr í menníngu,
svo mjög í hávegum hafðir sem í Bæ-
heimi og Slóvakíu. f þessa húnínga
var oft lögð mikil vinna. Þeir eru
meðal skemtilegri leifa sveitalífs til
forna þegar það var ævitakmark, og
ævilángt ígripaverk, að koma sér upp
sparifötum; hætt er við að fólki
með nælonmenníngu muni virðast
enn meiri íþrótt að þvo slíkan húníng
heldur en nokkurntíma semja hann.
Samyrkjubændur sögðu mér að úngt
fólk feingist ekki til að klæðast þess-
ari múnderíngu leingur, nema á ein-
hverskonar leiksýníngum: óðar en
fólk kæmist í tæri við iðnaðarfram-
vinduna, og alt sem henni fylgir, þá
vildu kvenmenn fá nýan kjól eftir
tísku að minsta kosti vor og haust, og
fellíngapilsin og hinir harðhródéruðu
upphlutir feingju að safna ryki. Þess-
ir búníngar eru mjög líflegir á leik-
14