Tímarit Máls og menningar - 01.03.1955, Síða 104

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
guggnir á vangasvipinn, ekki trútt um, að'
þá langi til að' liafa fast land undir fótum
og vera horfnir heim til „moms“ og „paps“.
En þegar gnoðin lagði úr höfn í ágústmán-
uði 1945, þá ríkti gleði rnikil með víking-
um. Heimurinn — oh, hell! við leggjum
liann undir okkur á einu andartaki! Og ef
hann skyldi vera nieð einhvern uppsteit —
þá byggjum við bara gervitungl og stjórn-
um kommúnistum utan úr liimingeimnum!
Já, siglingin er greið til heimsvalda. Hið
gamla sæljón, Bretland, hefur týnt sund-
hreifunum, heimsveldi þess að liðast í
sundur, það er svo af því dregið, að það á
varla fyrir útförinni. En rússneski bjöm-
inn?
Truman forseti situr við samningaborð-
ið í Potsdam, andspænis honum situr Stal-
in. Þeir eru báðir fulltrúar mestu stórvelda
heimsins. Báðir skrifa þeir undir sáttmála
um að leysa upp þýzka herforingjaráðið,
sjá svo um, að' Þýzkaland geti aldrei oftar
endurreist herveldi sitt, að nazisminn verði
rifinn upp með rótum, að ofurveldi auð-
hringanna í Þýzkalandi verði steypt af
stóli. Truman skrifar undir allt. En hann
segir við ævisöguritara sinn, Jonathan Dan-
iels, sem staddur er á Potsdamráðstefn-
unni: „Ef hún springur, og ég held hún
springi, þá skal ég áreiðanlega taka í lurg-
inn á þessum strákum." Ef hún springur —
það var kjarnorkusprengjan, sem reynd var
í ágúst 1945 á óbreyttum borgurum í Hiró-
síma og Nagasaki. Strákarnir — það voru
Rússar, á máli hins nýja forseta Bandaríkj-
anna, þess er tók arf eftir Roosevelt. Kjarn-
orkusprengjan var fyrsta skotið, sem hleypt
var af í kalda stríðinu, áður en þórdunur
heimsstyrjaldarinnar höfðu hljóðnað. Nú
skyldi bolsunum kennt að lifa. 18. septem-
ber var tekið fyrir allar vörusendingar til
Rússa á grundvelli Láns- og leigulaganna.
Beiðni Rússlands um lán í Bandaríkjunum
til þess að hefja endurreisnina, „týndist" í
utanríkisráðuneytinu og nokkru síðar iagði
það baun við útflutningi vélaverkfæra og
þungaiðjutækja til Rússlands. Kalda stríð-
ið var hafið.
I heimsstyrjöldinni síðari missti Rúss-
land 17 milljónir manna. Milljónum ó-
breyttra borgara var útrýmt með köldu
blóði til að jafna höfðahlutföllin með slav-
nesku og germönsku kyni. Bandaríkin
misstu í heimsstyrjöldinni 6 — sex — ó-
breytta borgara, eina konu og fimm böm,
sem snert höfðu japanska sprengju, er bor-
izt hafði með loftbelg og fallið til jarðar
í skógi einum í Oregonfylki. Bandaríkja-
menn misstu í heimsstyrjöldinni 296,000
manna á vígvöllum, bandamenn þeirra
misstu 26 milljónir, ef með eru taldir ó-
breyttir borgarar. Bandaríkin tvöfölduðu
þjóðarauð sinn á stríðsárunum, Bretland
missti fjórðung af þjóðarauði sínum, en
mestu iðnaðar- og landbúnaðarhéruð Rúss-
lands voru rjúkandi rústir. Slík var tafl-
staðan með hinum sigursælu stórveldum
haustið 1945. Já, var ekki von, að Banda-
ríkjamenn hyggðu gott til hinnar miklu
víkingafarar, er mundi færa þeim heilan
heim að herfangi?
Var kalda stríðiS óhjákvæmilegt?
Harry Hopkins, einn nánasti samverka-
maður og ráðunautur Roosevelts forseta,
komst svo að orði nokkrum dögum áður en
heimsstyrjöldinni síðari lauk: „Þess verð-
ur að gæta, að stefnu vorri gagnvart Rúss-
landi verði ekki ráð'ið af þeim mönnum,
sem hafa þegar orðið ásáttir um, aÖ þess sé
enginn kostur að eiga samvinnu við Rússa
... Slík afstaða er með öllu óhafandi og
hlýtur að enda með skelfingum."
Þessi varnaðarorð hins mikilhæfa banda-
ríska stjórnmálamanns voru ekki sögð út í
bláinn. Þau voru pólitísk arfleiðsluskrá
hins núlátna forseta, en þegar þau voru
94