Tímarit Máls og menningar - 01.03.1955, Blaðsíða 108

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
leysa nokkur af þeim framleiðsluvandamál-
um, er að steðjuðu, þegar styrjaldarmark-
aðurinn skrapp saman. United States News,
hið orðhvata málgagn hins bandaríska við-
skiptalífs, sagði frá tilgangi Marshalláætl-
unarinnar, 4. júlí 1947, á þessa leið: „Hvers
vegna Bandaríkin bjóða Evrópu aðstoð —
lán og gjajir eru aðferð til þess að hefta
samdrátt í atvinnulíjinuOg tveimur árum
síðar sagði Paul Hoffmann, yfirstjórnandi
Marshallaðstoðarinnar, á fundi í utanríkis-
málanefnd öldungadeildarinnar: „Ef
Bandaríkjunum tekst að framkvæma Mar-
shalláætlunina, þá nmn hún reynast stór-
kostlegasta viðskiptaafrek, sem þau hafa
nokkru sinni unnið.“
Raunar var það ekki eini tilgangur Mar-
shallaðstoðarinnar að afstýra kreppu heima
í Bandaríkjunum, og heldur ekki aðaltil-
gangurinn. Marshalláætluninni var ætlað að
slá margar flugur í einu höggi. Bandaríkin
notuðu hana til þess að hlutast til um við-
skiptalíf annarra ríkja, komast fyrir fram-
leiðsluleyndarmál þeirra, seilast til póli-
tískra áhrifa rneðal þeirra og þröngva þeim
nolens volens í hernaðarbandalag við
Bandaríkin. Atlanzhafsbandalagið og Mar-
shallhjálpin eru samborin systkin. Atlanz-
hafssáttmálinn sameinaði ríki Vesturevrópu
í hernaðarbandalag gegn Ráðstjórnarríkj-
unum og alþýðulýðveldunum, Marshall-
stofnunin dró þau inn í viðskiptastríð það,
sem Bandaríkin hafa háð við hinn sósíal-
íska heim síðan heimsstyrjöldinni lauk.
Þetta viðskiptastríð Bandaríkjanna við
Ráðstjórnarríkin hófst með því, að brotin
voru ákvæði Potsdamsáttmálans um skaða-
bætur Þjóðverja til Ráðstjórnarríkjanna.
Engin ákvæði þessa sáttmála eru skýrari en
þau, sem fjalla um skaðabótagreiðslur
Þjóðverja. Það var yfirlýstur vilji sigurveg-
aranna í Potsdam, að Þjóðverjum væri skylt
að greiða Rússum 10 miUjarða dollara sem
örlitlar bætur fyrir þau hermdarverk, er þeir
höfðu unnið. Skaðabætur þessar skyldu
greiddar í verksntiðjum, válum og vélaút-
búnaði, sem flutt yrðu frá Þýzkalandi til
Ráðstjórnarríkjanna. Þetta var ekki aðeins
sanngimiskrafa, þetta var raunhæf aðferð
til þess að draga úr iðnaðarmætti þess rík-
is, sem steypt hafði heiminum út í blóðug-
ustu styrjöld sögunnar og efla framleiðslu-
mátt þess ríkis, sem mest afhroð hafði gold-
ið og lostið hafði verið mestum sárum. AU-
ir voru á einu máli um það, að vígtennum-
ar yrðu ekki dregnar úr þýzka herveldinu
nema með því að svipta það þeim hluta
þýzkrar stóriðju, sem ekki var nauðsynleg
friðarframleiðslu. Þegar Bandaríkin og
Bretland rufu þessi ákvæði, þá var grund-
vellinum kippt undan lífvænlegum íriði í
Evrópu. Þá varð einnig Ijóst, hver hlutur
var ætlaður Þýzkalandi í framtíðarskipan
álfunnar: Bandaríkin hleyptu stórflóði fjár-
magns síns inn í Vestur-Þýzkaland, tví-
efldu stóriðju þess og komu löppnnum aft-
ur undir hina gæfulitlu valdamenn hins
sigraða nazisma, svo að þeir mættu taka
þar aftur til, sem frá var horfið. Marshall-
hjálpin reyndist síður en svo það bjarg-
ræði bandarísku framleiðsluskipulagi sem
formælendur þess sumir hverjir höfðu spáð.
Það var auðsætt, að sjúklingurinn hjamaði
ekki við af svo veiku meðali. Líknarstarf-
semi hins miskunnsama bandaríska Sam-
verja fékk ekki hreinsað hann af erfðasynd
auðvaldsins — allsnægtakreppunni. Á sama
tíma og bandarískar afurðir flæddu til Ev-
rópu og annarra þurfandi auðvaldsríkja
tók iðnaðarframleiðsla Bandaríkjanna að
drgast saman. Þessi samdráttur hófst um
haustið 1948 og stanzaði ekki fyrr en komið
var fram á vor 1950. Sama árið og kreppu-
boðarnir tóku að gera vart við sig jók
Bandaríkjastjórn hemaðarútgjöldin og hóf
ofsalegasta vígbúnað, sem um getur í ann-
álum nokkurs ríkis. Á árunum 1937—1938
námu hernaðarútgjöld Bandaríkjanna 8 $
98