Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Qupperneq 6

HANNES SIGFUSSON
Saga vestrænnar íhlutunar í Kína
Borgarastyrjöld
— og leppurinn Sjang Kæ-sjek
Þeir atburðir sem gerðust fyrstu
mánuðina eftir lát dr. Sun Jat-sens
urðu til að staðfesta þá kenningu
hans enn betur fyrir kínverskri al-
þýðu, að hún yrði að hrinda af sér
ógnarstjórn heimsvaldasinnanna og
leppa þeirra, ef þjóðin ætti að lifa.
Á tímabilinu febrúar—apríl 1925
tóku rúmlega 100 þúsund verkamenn
þátt í verkföllum í japönsku baðm-
ullarverksmiðjunum i Sjanghæ og
Tsingtao. Það gefur nokkra hugmynd
um hvernig ástandið hefur verið í
þessum verksmiðjum, að auk krafna
um bætt kjör og viðurkenningu á
stéttarfélögum verkamanna, kröfðust
þeir jafnan að hætt yrði að beita svip-
um í verksmiðjunum (Nym Wales:
The Chinese labour movement, New
York 1945). Verkfallsbaráttan var
fólgin í átökum við innlent og „al-
þjóðlegt" lögreglulið. Samt unnu
verkamenn nokkra sigra með ske-
leggri baráttu.
Upphaj þessarar ritgerðar birtist í síðasta hejti.
Stúdentar og vinstrisinnaðir
menntamenn, sem stofnuðu samtök til
styrktar verkamönnum er særzt höfðu
í átökunum, voru umsvifalaust gripn-
ir og varpað í fangelsi. Forráðamenn
„Alþjóðastofnunar“ heimsvaldasinna
í Sjanghæ, undir forsæti bandaríkja-
mannsins Stirlings Fessendens, kröfð-
ust strangari ritskoðunar og harðari
' viðurlaga við pólitískum „afbrotum".
Hámarki náðu átökin 30. maí. Þann
dag skaut „alþjóðlegur“ lögreglu-
; flokkur undir brezkri stjórn á mót-
1 mælagöngu 10 þúsund stúdenta og
annarra borgara sem kröfðust þess að
hinir handteknu yrðu látnir lausir og
i erlend ríki hættu að skipta sér af kín-
verskum innanríkismálum. 30. maí
1925 varð þriðji minnisverði dagur-
inn í sögu kínverskrar þjóðfrelsis-
hreyfingar (Hinir eru 4. maí 1919 og
7. febrúar 1923). Þann dag var hin
nýja samvinna lýðræðisaflanna í
i landinu innsigluð með blóði.
Og Vesturveldin héldu áfram að
greiða lýðræðinu atkvæði sitt: í
164