Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Qupperneq 13

SAGA VESTRÆNNAR ÍHLUTUNAR í KÍNA
og þá beið Sjang Kæ-sjek ekki boð-
anna að taka upp leyniþráðinn við
Tokíó, meðal annars með aðstoð fas-
istans Walters Stennes.
Um þetta leyti skipaði Sjang Kæ-
sjek nokkrum hershöfðingja sinna að
ganga á hönd Japönum með lið sitt,
til þess að þeir gætu barizt við komm-
únistaherina í Norður- og Mið-Kína
með japönskum vopnum og fjárstuðn-
ingi. Hugmynd hans var einföld. Ef
Oxulveldin ynnu myndu þessar her-
sveitir auðvelda honum að söðla yfir
til liðs við þau. Og þótt Bandamenn
ynnu myndu þær samt koma að
gagni: við upphaf borgarastyrjaldar-
innar, sem óhjákvæmilega hlyti að
fylgja friðarsamningunum, yrðu þær
staðsettar á svæðum sem Kuomintang
hafði fyrir löngu yfirgefið og gætu
hafið sókn þaðan gegn kommúnistun-
um.
Undir styrjaldarlokin, þegar Japan-
ar gátu ekki lengur hamlað gegn yfir-
burðum Bandaríkjamanna í lofti og á
sjó, gripu þeir til þess ráðs að reyna
að opna flutningaleiðir norðan frá
Mansjúríu alla leið suður til landa-
mæra Indókína, á landsvæðum sem
Kuomintang hafði á valdi sínu. Sjang
Kæ-sjek snerist ekki til varnar fremur
en endranær. í þess stað beitti hann
vopnunum, sem Bandaríkjamenn
höfðu afhent honum, og hersveitum
sem bandarískir liðsforingjar höfðu
þjálfað, til að hefja umsátur um
kommúnistahéröðin og gera árásir á
þau. Til japönsku vígstöðvanna sendi
hann ekki hermenn, heldur samninga-
menn.
Öll þessi dæmi um stjórnmála-
glæfra Sjang Kæ-sjeks (sem jafnan
miðuðu að því að tryggja leppstjórn
•hans völd hvor stórveldablökkin sem
ynni styrjöldina) hafa síðan verið
staðfest af óyggjandi sönnunargögn-
um. Sumt var dregið fram í dagsljós-
ið á styrjaldarárunum, ekki einungis
af kínverskum föðurlandsvinum, held-
ur einnig af bandarískum liðsforingj-
um og stjórnarerindrekum, þeirra á
meðal sjálfum Stillwell hershöfðingja,
er var æðsti yfirmaður bandaríska
herliðsins í Kína þar til hann var fjar-
lægður 1944.
Viðhorf bandarískra stjórnarvalda
hafði að sjálfsögðu gjörbreytzt eftir
skyndiárás Japana á Pearl Harbour.
Fram að þeim tíma höfðu þau að vísu
litið landvinninga Japana í Kína illu
auga, einkum vegna þess að Japanar
voru tregir til að virða sáttmála
Bandaríkjanna um hinar „opnu dyr“
og boluðu fjármálaspekúlöntum
þeirra burt af yfirráðasvæðum sínum.
Hinsvegar kom þar á móti, að með
hernámi Mansjúríu urðu Japanar
einskonar varnarveggur gegn áhrifum
Sovétríkjanna á málefni Kína, og
sundurlimun Kína var í sjálfu sér á-
kjósanleg þegar verknaðurinn var
framinn af annars flokks stórveldi
eins og Japan, sem síðar yrði auðvelt
að sveigja undir vilja hinna „stóru“.
171