Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Page 56

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
fram í fyrsta kafla bókarinnar: ís-
land byggðist jyrst úr Noregi á dög-
um Haralds hins hárjagra ... En þá
varð för manna mikil mjög út hing-
að úr Noregi, til þess unz konung-
urinn Haraldur bannaði, af því hon-
um þótti landauðn tiema. Af þessum
ummælum Ara má sjá, að hann virð-
ist hafa talið flesta landnámsmenn
komna frá Noregi, og raunar kemur
það hvergi fram í íslendingabók, að
landnámsmenn hafi komið hingað
frá öðru landi. Ef vér berum þetta
saman við Landnámu, sjáum vér
merkilegt misræmi á frásögn þess-
ara tveggja rita. Landnáma segir ský-
laust um suma landnámsmenn, að
þeir hafi komið hingað vestan um
haf, enda bera ýmsir þeirra keltnesk
nöfn. Auk þess getur Landnáma um
nokkra menn, sem komnir voru frá
Svíþjóð. Ástæðan til þess, að Ari
hirðir ekki um að minnast á aðra
landnámsmenn en þá, sem frá Nor-
egi voru komnir, virðist í fljótu
bragði vera sú, að hann var að semja
stutta greinargerð handa útlending-
um og varð af þeim sökum að gera
uppruna þjóðarinnar eins einfaldan
og unnt var. Honum hefur því ekki
fundizt taka því að geta um vestræna
landnámsmenn í slíku riti, að naum-
ast hefur þar verið um að ræða öllu
fleiri en tíunda hluta allra landnáms-
manna. í Landnámu er hins vegar
verið að fjalla um einstaklinga, og
þar er þess oft getið, hvaðan land-
námsmenn komu, sumir frá Noregi
og sumir af öðrum löndum.
En auk þess sem Ari staðhæfir, að
ísland hafi byggzt úr Noregi, velur
hann úr fimm landnámsmenn og gerir
sérstaka grein fyrir uppruna þeirra.
Fyrst getur hann um Ingólf Arnar-
son: Ingólfur hét maður norrœnn,
er sannlega er sagt, að fœri jyrst
þaðan (þ. e. a. s. frá Noregi) til ís-
lands, þá er Haraldur hinn hárfagri
var 16 vetra gamall. Það var að sjálf-
sögðu eðlilegt, að Ari minntist sér-
staklega á Ingólf, þar sem hann var
talinn fyrstur landnámsmanna, en þó
verður ekki annað sagt, en að eitthvað
skorti á þessa frásögn. Eina vitneskj-
an, sem Ari lætur oss í té um þennan
frumkvöðul byggðar í landi voru, er
sú, að maðurinn hafi verið norrœnn,
og komið hingað frá Noregi. Ari get-
ur þess ekki, hvers son hann var, né
heldur hverjir forfeður hans hafi ver-
ið, né hvaðan úr Noregi hann komi.
En hitt virðist í sjálfu sér vera full-
mikið í svo fátækri frásögn að geta
þess um Ingólf, að hann hafi bæði
verið norrænn og komið frá Noregi.
Sé hugtakið norrænn notað í merk-
ingunni norskur (frá Noregi), er því
auðsæilega ofaukið. Vér getum naum-
ast varizt þeirri hugmynd, að Ari sé
með þessari tvítekningu að knýja
fram þá skoðun, að Ingólfur hafi ver-
ið norskur. Hins vegar er Ingólfur
talinn vera af dönskum uppruna í
fornum ættartölum.
214