Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Page 57

ARI FRÓÐI OG FORSAGA ÍSLENDINGA
Orðið norrœnn er einnig ótæpilega
notað í lýsingum hinna landnáms-
mannanna íjögurra:
Hrollaugur, sonur Rögnvalds jarls
á Mœri, byggði austur á Síðu. Þaðan
eru Síðumenn komnir.
Ketilbjörn Ketilssonur, maður nor-
rœnn, byggði suður að Mosfelli hinu
efra. Þaðan eru Mosfellingar komnir.
Auður dóttir Ketils flatnefs, hersis
norrœns, byggði vestur í Breiðafirði.
Þaðan eru Breiðfirðingar komnir.
Helgi hinn magri, norrœnn, sonur
Eyvindar austmanns, byggði norður
í Eyjafirði. Þaðan eru Eyfirðingar
komnir.
Landnámsmenn þessa hefur Ari
valið af stakri alúð og þekkingu. Þau
voru öll göfugra ætta, og til þeirra
áttu biskupar landsins fyrir og um
daga Ara ættir sínar að rekja. í öðru
lagi námu þau lönd sitt í hverjum
landsfjórðungi. Þessir fjórir land-
námsmenn eru því fulltrúar fyrir
heildina, á sömu lund og sagnfræð-
ingar annarra þjóða röktu uppruna
og feril þeirra eftir ættum konunga. í
viðbæti íslendingabókar rekur Ari
svo ættir frá þessu fólki til biskup-
anna, en staða þeirra var hin virðu-
legasta með þjóð vorri, því að hér
tíðkuðust aldrei konungar.
Með greinargerð þessari fyrir fjór-
um landnámsmönnum fræðir Ari oss
um nöfn feðra þeirra, en lengra aftur
rekur hann ekki uppruna þjóðarinnar
í íslendingabók sjálfri. Um frásögn
Ara er það annars sérstaklega eftir-
tektarvert, að hann tekur það fram
um þrjú, að þau hafi verið norrœn,
eða átt norrænan föður. Eini maður-
inn, sem kemur frá tilteknu fylki í
Noregi, er Hrollaugur, en þess er ekki
getið, að hann hafi verið norrænn. Sú
spurning hlýtur því að vakna, hvers
vegna Ari leggur svo mikla áherzlu á
norrænan uppruna hinna landnáms-
mannanna. Svarið við slíkri spurn-
ingu er engan veginn eins einfalt og
margir munu hyggja. Nú er það al-
kunna, að Landnáma fræðir oss
margt um þetta fólk. Samkvæmt henni
kom Auður djúpúðga hingað frá
Skotlandi og hafði dvalizt langdvöl-
um fyrir vestan haf, áður hún fluttist
hingað í elli sinni. Maður hennar var
herkonungur á írlandi og sonur henn-
ar barðist til landa á norðanverðu
Skotlandi. Þeir voru báðir fallnir frá,
þegar Auður nam land í Breiðafirði,
og hingað kom hún með barnabörn-
um sínum. Þótt Ari hermi það rétt,
að faðir Auðar hafi verið hersir nor-
rænn, þá er hitt miklu merkilegra,
hverju hann sleppir í greinargerð
sinni um Auði landnámskonu og fjöl-
skyldu hennar. Auk þess, sem Auður
sjálf virðist hafa átt lengstum ævi
heima fyrir vestan haf, voru barna-
börn hennar komin af írsk-sænskum
ættum öðrum toga.
Þó er hitt enn undarlegra, að Ari
tekur fram um Helga magra, að hann
hafi verið norrænn. Nú var Helgi
215