Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Page 58

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sænskur í aðra ættina (Eyvindur aust-
maður, sem Ari nefnir, var frá Gaut-
landi) og írskur í hina. Og Helgi var
fæddur í Suðureyjum, en alinn upp á
írlandi. Ástæðulaust er að efast um
frásagnir Landnámu af Helga magra
og uppvexti hans, og því koma ekki til
greina nema tvær skýringar á notkun
orðsins narrænn í sambandi við
Helga magra. Annaðhvort notar Ari
orðið í merkingunni mæltur á nor-
ræna tungu, ella hefur hann vísvitandi
vikið frá hinu gullvæga boðorði sínu,
að skylt sé að hafa það, sem sannara
reynist. Um fyrri skýringuna er það
skemmst að segja, að hún er er engan
veginn óhugsandi. Það er alkunn að-
ferð í fornum sagnaritum, að menn
(eða þjóðir) séu sérkenndir með
þeirri tungu, sem þeir tala. En slíkt
er þó ekki tekið fram nema svo hagi
til, að um fleiri en eina tungu geti
verið að ræða. Hér á landi virðast
einungis tvær tungur hafa verið talað-
ar að fornu, svo að nokkru nemi:
móðurmál vort og írska. Engar heim-
ildir eru fyrir því, að írskan hafi ver-
ið langæ hérlendis. Efalaust hefur hún
liðið undir lok þegar á tímum heiðni.
Af þeirri ástæðu þurfti Ari ekki að
taka fram sérstaklega, að Helgi magri
hafi verið mæltur á norræna tungu.
Á dögum Ara og raunar um langan
aldur áður voru allir íslendingar
mæltir á eina tungu. Síðari kosturinn
virðist því vera einhlítur. Fullyrðing
Ara, að Helgi hafi verið norrænn, er
blekking. Og yfirleitt veikir hin mikla
áherzla, sem Ari leggur á norrænan
uppruna hinna fimm landnámsmanna,
traust vort á heimildargildi íslend-
ingabókar um uppruna þjóðarinnar.
Af íslendingabók sjálfri verður
þetta ráðið um uppruna þjóðarinnar,
og þó verður að taka það af varúð:
landnámsmenn komu yfirleitt frá
Noregi; fjórir nafngreindir land-
námsmenn voru norrænir, hinn
fimmti sonur jarls á Mæri í Noregi;
af fimm landnámsmönnum nefnir
hann einungis föðurnöfn fjögurra; af
fimm landnámsmönnum nefnir hann
ekki, frá hverjum stöðum þeir komu,
og einungis um einn þeirra, úr hverju
fylki hann var runninn.
Þótt greinargerð Ara um uppruna
íslendinga sé svo áfátt, sem hér hefur
verið lýst, mun hún einkum hafa vald-
ið þeirir alkunnu hugmynd, að ís-
lendingar séu að mestu leyti norsks
uppruna. Enginn myndi fá slíkt ráðið
af Landnámu, því að hún þegir um
upprunann á miklum fjölda land-
námsmanna. Hins vegar hafa ýmsir
fræðimenn ekki hikað við að telja þá
landnámsmenn norska, sem Land-
námubækur gera enga grein fyrir
uppruna þeirra. Slíkt er algerlega ó-
tækt og heimildarlaust. í þessu sam-
bandi má benda á, að sumir þeir
menn, sem Landnáma getur ekki um,
hvaðan hafi komið, eru auðsæilega
vestræns uppruna.
Auk íslendingabókar reit Ari nokk-
216