Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Blaðsíða 80

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hann lætur Kolbein ekki sigra Kölska með
ómerkilegu rímbrengli, heldur með því að
finna upp nýjan bragarhátt. Þó bendir Sig-
urður réttilega á, að einnig það er ekki
aðalatriðið: „Hitt skiptir meira máli, að í
þessari vísu (þ. e. sigurvísu Kolbeins) bar
Kolbeinn fram spurningu, sem Kölski gat
ekki svarað efnislega, nema með því að
opinbera algerlega eðli sitt og tilgang, þess
vegna varð honum svarafátt. Niðurrifsöflin
viðurkenna aldrei, að þau séu að grafa und-
an menningunni, að vinna gegn þróuninni.
Þau lifa á blekkingunni. Yrði öllum lýðum
ljós ætlun þeirra, mundi framgangur þeirra
heftur að eilífu. Skáldin hafa löngum verið
niðurrifsöflunum fjandsamleg og unnið
manna bezt að því að þoka menningunni
áleiðis í framfara átt. Einn liðurinn í bar-
áttu þeirra hefur verið sá að afhjúpa fjend-
ur framþróunarinnar, að benda á niðurrifs-
starf þeirra og vara við þeim, um leið og
þau hafa bent á þær leiðir, er fara skal og
áfram liggja." (Bls. 164.)
Ef er gálaust af að má
eins manns blóð úr lífsins sjóð,
hvað mun þá að hyggja á
heillar þjóðar erfiljóð?
Við lestur Kolbeinslags með leiðsögn
þessa kafla um Kjarna kvæðisins gefur út-
sýn ekki einungis til fortíðar, heldur einnig
til samtíðar og framtíðar. Enn er tekizt á
um sál íslands og tilveru íslenzku þjóðar-
innar í tvennum skilningi: Tekst íslenzkri
þjóð að varðveita foma menningu og reisa á
grunni hennar trausta, heilbrigða framtíð
eða á hún að skrílmennast af amerískri
auðshyggju og yfirborðsglami? Eða þurfa
íslendingar máski „að hyggja á heillar
þjóðar erfiljóð" í bókstaflegri merkingu að
lokinni atómstyrjöld? Hvert er og verður
hlutverk skáldanna í þessum tvíþættu átök-
um? Standa þau sig eins vel og alþýðu-
skáldin á liðnum öldum allt frá Kolbeini
Jöklaraskáldi til Stephans G. Stephansson-
ar? Tekst þeim að samhæfa ný og frjóvg-
andi erlend áhrif traustri íslenzkri forn-
menningu jafnframt því sem þau hamla
gegn erlendum skríláhrifum og gera sitt til
að bægja frá algerri tortímingarhættu? Nú
er íslenzku máli ekki lengur hætta búin af
þýzkmengaðri dönsku, heldur steðjar hætt-
an nú að úr annari átt og er miklu meiri og
margþættari. Hver verður til að kveða Kol-
beinslag hið nýja? Hver sem svörin verða
við slíkum spurningum, er öllum þeim, sem
láta sig þessi mál nokkru varða, hollt að
lesa ritgerðir þeirra Óskars og Sigurðar
jafnframt því sem þeir endurnýja kynni sín
við kveðskap Stephans G. Stephanssonar.
Og þeir ungu íslendingar, sem hafa ekki
enn hafið þau kynni, ættu ekki að láta það
dragast lengur. Ég hygg, að þeim muni fara
líkt og Sigurður segir í lok ritgerðar sinnar
af reynslu sinni af kynnum við kvæði Steph-
ans: „Af lestri þeirra hef ég orðið ríkari að
skilningi á mannlífinu, auðugri að andleg-
um verðmætum, færari en áður að rækja
skyldur mínar við mannlegt samfélag. Slík
eru verk Stephans.“
Helgi J. Halldórsson.
Gestur Þorgrímsson:
Maður liíandi
Sigrún Guðjónsdóttir
teiknaði myndirnar.
Utg. Iðunn,
Reykjavík 1960.
úsundþj alasmiðurinn í Laugarnesi hef-
ur sent frá sér sína fyrstu bók. Það er
ekki vonum fyrr, líklega orðinn fertugur
maðurinn. Sjálfsævisögur eru nú í mikilli
tízku. Og þegar sú frétt barst út meðal
þeirra, sem lengi hafa þekkt Gest og em á
líku reki, að fyrsta bindi lífshistoríu hans
væri að hlaupa af stokkunum, mun sjálfsagt
238