Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Side 53

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Side 53
LIST OG KAPÍTALISMI háð. „Þýzkur kveðskapur,“ skrifar Friedrich Schlegel, sökkvir sér dýpra og dýpra inní fortíðina og rætur hans liggja í ævintýrum þar sem lindirhug- myndaflugsins streyma enn ferskar úr uppsprettunni; samtíð hins raunveru- lega heims er þar í hæsta lagi fjallað um í hlægilegum bröndurum ...“ Og Novalis: „Það verður að rómantís- era heiminn. Með því finnst aftur hinn upprunalegi tilgangur . .. þegar ég gef hinu almenna æðri merkingu, því hversdagslega dularfulla ásýnd, því þekkta gildi ókunnugleikans, hinu tímanlega yfirbragð ódauðleikans, þá er ég að rómantísera það ... það er ekki annað en veikleiki líffæranna og sjálfsvitund okkar sem vama því að okkur finnist við vera í ævintýra- heimi.“ Þessi „ævintýraheimur“ að baki veruleikans er ótúlkanlegur með tækni raunsæinnar og verður skynj- aður með því einungis að slíta með- vitundina úr sambandi, í draum- kenndum hugartengslum; og því ber Novalis fram hið nýja lögmál listar- innar „Frásagnir án samhengis, en með tengslum, eins og draumar, Ijóð — einungis hljómfögur og full af fal- legum orðum — en líka merkingar- og samhengislaus — í mesta lagi ein- staka skiljanleg hending — þau eiga bara að vera brotabrot af hinum ólík- ustu hlutum.“ Tilfinning þess að vera staddur í brotnum heimi, í heimi upplausnar, þessi flótti frá veruleikanum til merkingar- og sam- hengislausra tengsla — allt þetta, sein rómantíkin varð fyrst til að boða, hefur orðið að stefnuskrá listarinnar í hinum síðkapítalíska heimi. Þessi rómantísku mótmæli gegn borgaraleg-kapítalíska þj óðfélaginu og flóttinn frá því til fortíðarinnar, þessi skuggahlið rómantíkurinnar á líka sínar björtu hliðar í djúpstæðri þrá hennar eftir einingu og samstarfi, í háfleygri trú á möguleika mannsins til að ráða örlögum sínum. „Félags- skapur,“ eins og Novalis skrifar, „plúralismi er okkar innsta eðli ... örlögin, sem þjaka okkur, eru andleg tregða okkar. Með því að víkka og mennta athafnir okkar munum við sjálfir verða að örlögunum . .. ef við samræmdum gáfur okkar heiminum yrðum við Guði líkir.“ Og sýnin rís: „Dómsdagur — upphaf nýrra, mennt- aðra, skáldlegra tíma.“ Að lokum hefur hin afturhverfa uppreisn þýzku rómantíkurinnar leitt marga höfunda rómantíska skólans út í hjátrúarfulla kaþólsku og „kristilega germanska“ afturhaldssemi. Fried- rich Schlegel predikaði list „sannra, kristilegra og fagurra tilfinninga" og fordæmdi „falska töfra hinnar djöful- óðu hrifningar, þetta hyldýpi, sem gyðja Byrons dregst æ meir að.“ Byron dó í gríska frelsisstríðinu, Stendhal studdi ítölsku frelsisbarátt- una, Púskín hafði samúð með deka- bristunum — á meðan ófáir þýzkir rómantíkerar, sem orðnir voru ráð- 43
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.