Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Side 56

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Side 56
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR Það er með þjóðkvæðið eins og al- þýðuleikina að það hefur ekkert fast „upprunalegt“ form en tekur sífelld- um breytingum á leið sinni, auðgast þessa stundina að frumlegum þáttum, ellegar það er útflatt, afskræmt, gróft eða sætlega útþynnt. Bela Bartók gerði tilraun til að hreinsa ungverska þjóðlagið af síðari tíma viðbótum, færa það úr margskonar afskræmingu til upprunalegrar myndar og færa okkur það síðan með upprunalegum krafti, ferskleika og fjöri. Svipaða tilraun mætti gera með alla alþýðu- list — en vitaskuld yrði að gæta þess, að sjaldnast er hægt að full- yrða, að þetta eða hitt sé „uppruna- lega“ myndin, því að það liggur í eðli alþýðulistar að skapa hin sund- urleitustu afbrigði. Hinsvegar er ger- legt — og í því liggur afrek Bar- tóks — að hreinsa alþýðulistina af öllum „billegheitum“, hráleika og til- finningasemi, sem í hana hafa bland- azt (þó þessir hlutir séu líka í hæsta máta „alþýðlegir"). í þjóðkvæðinu fléttast ævaforn fé- lagshyggja (sem lifir í brotabrotum skipulags og erfða) samanvið þá and- stöðu, sem „alþýðan“, bændur, vinnumenn og stéttleysingjar eru komnir í við ríkjandi stétt. Sem dæmi um slíkan samruna hins arftekna, fornra galdrahugmynda um blóðfórn til kornandans við stéttabaráttu bændanna gegn lénsherrunum langar mig að tilfæra ljóð, sem James Ge- orge Frazer birti í bók sinni: „The Golden Bough“. Frazer útskýrir: „Víða í Pommern er það til siðs (um uppskerutímann) að stöðva ferða- langa með því að setja kombindin í veg fyrir hann. Sláttumennirnir slá hring um hann og brýna sigðarnar meðan verkstjórinn syngur: Die Manner sind bereit, die Sensen sind gebogen, das Kom ist gross und klein, der Herr muss gemalit werden.1 Svo eru sigðarnar enn brýndar. í Ramin í Stettinsýslu er aðkomumað- urinn umkringdur af sláttukörlum og ávarpaður á eftirfarandi hátt: Wir wollen den Herm streicheln mit unserem nachten Schwert, mit dem wir Wiesen und Felder scheren. Wir scheren Fiirsten und Herrn. Landleute sind oft durstig. Wenn der Herr Bier und Branntwein stiftet, ist der Schmerz bald zu Ende. Gefállt ihm aber unsere Bitte nicht, dann hat das Schwert ein Recht, zuzuschlagen.2 í hörku og ferskleika þessa ljóðs er þrennt augljóst: galdur aftanúr grárri 1 Mennimir eru viðbúnir, / ljáimir eru sveigðir, / kornið er stórt og smátt, / það verður að slá herrann. 2 Við ætlum að kiappa herranum / með nöktu sverði okkar / sem við skerum með engi og völl. / Við skerum fursta og herra. / Sveitafólk er oft þyrst. / Ef herrann skenk- ir bjór og brennivín / er kvölin brátt á enda / en falli honum ekki ósk vor / þá hefur sverðið sinn rétt til að höggva. 46
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.