Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Page 91

LEIKHÚS
ans minna á særðan lítilmagna, en Stanton
á að hafa í fullu tré við þetta fólk. Guðrún
Asmundsdóttir virðist standa fyrir sínu
þangaðtil sannleikurinn kemur í ljós —
hinum hluta persónunnar nær hún ekki.
Guðrún Stephensen skilar rithöfundinum
látlaust og rétt og mundi standa skamm-
laust í miklu betri sýningu en Iðnó hefur
nú uppá að bjóða.
Leiktjöld Steinþórs Sigurðssonar eru eit-
ursnjöll. Forkostuleg dýpt og rými á þessu
þrönga sviði.
Þessi sýning er enganveginn eins góð og
hæfileikar leikaranna gefa tilefni til — mik-
ið af því verður að skrifast á reikning leik-
stjórans.
Iðnó hefur það sem af er þessu leikári
ekki sett merkið jafnhátt og oft áður og
verður ekki séð hvað því veldur — enn lifir
nokkuð vetrar.
Frá fyrra ári tók Þjóðleikhúsið upp aftur
sýningar á Allir komu þeir ajtur, amerískri
hermannarevíu, sem aldrei átti neitt erindi
á íslenzkt leiksvið. Vafasamt er að leikarar
hafi neinn áhuga á því að vinna við slíkt
verk og enn vafasamara að leikhúsgestir
taki við sér gagnvart þessum staðbundnu
bandarísku herbúðabröndurum. Einstaka
spekingar hafa verið að jafna þessu verki
við Góða dátann Svejk og mætti þá eins
vel jafna brandaradálkum dagblaðanna við
Don Quichote. Eftir þessu varð uppsetn-
ingin, algjört stefnuleysi, þó einstakir leik-
arar reyndu að gera eitthvað úr sínum hlut,
skemmtilegastur var Róbert Arnfinnsson.
Fyrir hundrað árum samdi Matthías
Jochumsson Útilegumennina og hefur þá
líklega sízt af öllu órað fyrir því hvað úr
þeim yrði orðið öldinni síðar. Þetta er eng-
in áfellisdómur um framsýni þjóðskáldsins,
svo einstæður atburður sem þessi afmælis-
sýning varð. Það er með ólíkindum að
nokkuð hliðstætt hafi gerzt í leikhússögu
veraldarinnar. Þjóðmenningarástandið get-
ur kristallazt í einni perlu og enn hefur
þetta gerzt hér hjá okkur „fáum, fátækum
og smáum“. í Skugga-Sveini er upprunaleg-
ur og einfaldur tónn, einlægni, kýmnin er
líklega barnaleg frá sjónarmiði þeirra sem
agað hafa eyra sitt við skálaræður góðborg-
ara, bíleigendur kalla þessháttar víst sveita-
mennsku og þykjast vera þess umkomnir að
skammast sín fyrir slíkt. Nákvæmlega þetta
hefur gerzt með Skugga vesalinginn, „leik-
menning þjóðarinnar" er farin að skamm-
ast sín fyrir hann og reynir nú að dubba
hann upp í útlenzk skartklæði. Hann verð-
ur ósköp ankannalegur í þessum búningi og
búningurinn ankannalegur á honum. Þeg-
ar hugsað er um þessa sýningu detta manni
ósjálfrátt í hug kátbroslegar myndir af
hegðun nýríkra frúva, sem vilja sízt af öllu
koma upp um „sveitamennskuna“ og sjá má
í útlöndum drekka viskí með matnum til að
undirstrika heimsmennsku sína. Þjóðleik-
húsið þjáist af hliðstæðum menningaralko-
hólisma, sem stafar af minnimáttarkennd
gagnvart öllu því, sem íslenzkt kynni að
finnast í fari þess. Það lítur á það sem
hlutverk sitt að apa gagnrýnislaust tízku-
fyrirbæri hverskonar úr útlöndum án þess
að gæta þess hvort um er að ræða fjölleika-
hús eða næturklúbba. Tilorðning íslenzks
leikhúss kemur því ekki við og virðist ekki
hvarfla öllu fremur að forráðamönnum þess
en eiginkonan að íslenzkum heildsala þar
sem hann situr á næturklúbb í París með
sýningarstúlku á feitu lærinu og pantar
meira kampavín. Svona dyggilega þjónar
leikhúsið stefnuleysi og menningartóm-
leika íslenzkrar borgarastéttar.
Menningarstefna Þjóðleikhússins er eng-
in. Þar ríkir formleysið eitt ofar hverri
kröfu. Fátt er svo með öllu illt. Fyrirstaðan
er þessvegna heldur engin og þarvið skýrist
þetta undraverða sem einstöku sinnum ger-
ist, að þangað villast nýstárleg verk og fá
TÍMARIT máls oc mennincar
81
6