Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Page 27

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Page 27
VERULEIKI OG YFIRSKIN Bandaríkjunum að verða einn sam- felldur leikvöllur hinnar „frjálsu sam- keppni“ og hins „frjálsa auSvalds“. En upp á síSkastiS er fariS aS koma í Ijós aS hinn evrópski kapítalismi er tvíátta í afstöSunni til svo víStæks „frelsis“. ÞaS land, þ. e. Frakkland, þar sem kapítalisminn hefur veriS meS mestum blóma hin síSustu ár virSist nú vera aS knýja fram tak- mörkun á því frelsi sem bandaríska auSvaldiS ætlaSist alltaf til aS sér yrSi veitt innan „sameinaSrar Ev- rópu“. Hér er ekki ætlunin aS leita vé- frétta um þaS út í hvaSa flækjur Bandaríkin og Evrópa muni lenda vegna þeirrar misklíSar sem nú hefur komiS upp, né hvaSa málamiSlanir muni verSa reyndar. Hinsvegar er ástæSa til aS ræSa þær einkennilegu mótsagnir milli „frelsis“-hugsjónar kapítalismans og framkvæmdarinnar sem komiS hafa fram í dagsljósiS á síSustu mánuSum, vegna þess aS þær mótsagnir skipta þá spurningu sem vér erum aS velta fyrir oss nokkru máli. Gunnar Myrdal hefur sagt aS „frjáls samkeppni“ hafi aldrei veriS til og aS þróun nútímans leiSi í þver- öfuga átt.1 Ef til vil væri réttara aS 1 Economic Theory and Under-developed regions. Bók þessi er byggð á fyrirlestrum sem höfundur hélt í Kaíró 1955. Hún hefur komið út á dönsku undir titlinum Verdens ökonomiske ulighed, 1958. segja aS frjáls samkeppni hafi aldrei veriS til á heimsvísu (ekki einusinni á Evrópuvísu), heldur alltaf veriS takmarkaS fyrirbæri í tíma og rúmi, og alltaf veriS hafnaS af þeim ríkjum sem hafa haft minna bolmagn og ver- iS aS sækja fram til jafns viS hin voldugri. ASalmálsvari frjálsrar sam- keppni á 19. öld var þaS ríki sem bar ægishjálm yfir öll önnur ríki verald- arinnar, sökum auSs síns og fram- leiSslumáttar, og hafSi sölsaS undir sig hin auSugustu lönd í öllum heims- álfum. Onnur ríki, sem þá voru eftir- bátar Bretlands, svo sem Bandaríkin og Þýzkaland, gættu þess þá vandlega aS þiggja ekki þetta boS um „frjálsa samkeppni“. Nú á tímum eru aftur á móti Bandaríkin langsterkasta auS- valdsríki heimsins og eiga dulbúin ný- lenduítök um allan heim; enda hafa þau frá stríSslokum veriS óþreytandi aS bjóSa öSrum ríkjum kostakjör „frjálsrar samkeppni“. Þau ríki sem ekki eru aS öllu leyti upp á ölmusu komin hafa þó einnig nú veriS treg til aS þiggja þetta boS, og síSustu at- burSir í Efnahagsbandalaginu eru frekari staSfesting þeirrar tregSu. EfnahagsbandalagiS, sem upphaflega átti aS vera dýrSarríki hins kapítal- istíska frelsis, uppgötvar þegar á hólminn er komiS aS frelsi kapítal- ismans er aSeins frelsi hinum allra sterkasta, og aS hinir aflminni þola þaS ekki. A sama hátt og Bretland hefði eitt þolað „frjálsa samkeppni“ TÍMARIT MÁLS OC MENNINGAR 17 2
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.