Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 27

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 27
VERULEIKI OG YFIRSKIN Bandaríkjunum að verða einn sam- felldur leikvöllur hinnar „frjálsu sam- keppni“ og hins „frjálsa auSvalds“. En upp á síSkastiS er fariS aS koma í Ijós aS hinn evrópski kapítalismi er tvíátta í afstöSunni til svo víStæks „frelsis“. ÞaS land, þ. e. Frakkland, þar sem kapítalisminn hefur veriS meS mestum blóma hin síSustu ár virSist nú vera aS knýja fram tak- mörkun á því frelsi sem bandaríska auSvaldiS ætlaSist alltaf til aS sér yrSi veitt innan „sameinaSrar Ev- rópu“. Hér er ekki ætlunin aS leita vé- frétta um þaS út í hvaSa flækjur Bandaríkin og Evrópa muni lenda vegna þeirrar misklíSar sem nú hefur komiS upp, né hvaSa málamiSlanir muni verSa reyndar. Hinsvegar er ástæSa til aS ræSa þær einkennilegu mótsagnir milli „frelsis“-hugsjónar kapítalismans og framkvæmdarinnar sem komiS hafa fram í dagsljósiS á síSustu mánuSum, vegna þess aS þær mótsagnir skipta þá spurningu sem vér erum aS velta fyrir oss nokkru máli. Gunnar Myrdal hefur sagt aS „frjáls samkeppni“ hafi aldrei veriS til og aS þróun nútímans leiSi í þver- öfuga átt.1 Ef til vil væri réttara aS 1 Economic Theory and Under-developed regions. Bók þessi er byggð á fyrirlestrum sem höfundur hélt í Kaíró 1955. Hún hefur komið út á dönsku undir titlinum Verdens ökonomiske ulighed, 1958. segja aS frjáls samkeppni hafi aldrei veriS til á heimsvísu (ekki einusinni á Evrópuvísu), heldur alltaf veriS takmarkaS fyrirbæri í tíma og rúmi, og alltaf veriS hafnaS af þeim ríkjum sem hafa haft minna bolmagn og ver- iS aS sækja fram til jafns viS hin voldugri. ASalmálsvari frjálsrar sam- keppni á 19. öld var þaS ríki sem bar ægishjálm yfir öll önnur ríki verald- arinnar, sökum auSs síns og fram- leiSslumáttar, og hafSi sölsaS undir sig hin auSugustu lönd í öllum heims- álfum. Onnur ríki, sem þá voru eftir- bátar Bretlands, svo sem Bandaríkin og Þýzkaland, gættu þess þá vandlega aS þiggja ekki þetta boS um „frjálsa samkeppni“. Nú á tímum eru aftur á móti Bandaríkin langsterkasta auS- valdsríki heimsins og eiga dulbúin ný- lenduítök um allan heim; enda hafa þau frá stríSslokum veriS óþreytandi aS bjóSa öSrum ríkjum kostakjör „frjálsrar samkeppni“. Þau ríki sem ekki eru aS öllu leyti upp á ölmusu komin hafa þó einnig nú veriS treg til aS þiggja þetta boS, og síSustu at- burSir í Efnahagsbandalaginu eru frekari staSfesting þeirrar tregSu. EfnahagsbandalagiS, sem upphaflega átti aS vera dýrSarríki hins kapítal- istíska frelsis, uppgötvar þegar á hólminn er komiS aS frelsi kapítal- ismans er aSeins frelsi hinum allra sterkasta, og aS hinir aflminni þola þaS ekki. A sama hátt og Bretland hefði eitt þolað „frjálsa samkeppni“ TÍMARIT MÁLS OC MENNINGAR 17 2
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.