Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 87

UMSAGNIR UM BÆKUR
mér lengur,“ segir hún við móður sína, og
við föður sinn: „Þér er velkomið að hafa
heiðurinn af því að svelta dóttur þína í hel
— það er ekki morð.“
Og Isleifur og Jósabet, hin tvö útskúf-
uðu í þessu plássi, búa sig undir að lifa líf-
inu. ísleifur er hinn veikari, trúir varla að
henni þyki vænt um sig. „Ertu ekki að leika
eitthvert tafl við foreldra þína, hefna þín
eða eitthvað?“ Kannske hef ég alltaf elskað
þig, segir hún, en kannske er það harm-
leikur en ekki ást sem hefur dregið okkur
saman. Þau ætla að giftast og hún ætlar að
róa með honum næstu vertíð. Og það geng-
ur eins og stef á milh þeirra. Hann hafði
efazt um boðskap þeirra orða að maður
verði að lifa. Ifún segir: Maður verður að
lifa og berjast fyrir lífinu. Stefin kveðast
á: Verður maður að lifa? Maður verður
að lifa. En skáldið er ekki á því að láta
slakna á söguböndunum, eða hlífa mönn-
um við beiskum sannleika. Hann veit að
örlögin slaka ekki á klónni, að þeim veik-
lynda og útskúfaða, þeim sem þjóðfélagið
vill koma á kné, er ekki sigurs unnað.
ísleifur hefur komið á báti sínum að
landi og fest honum vandlega við bryggju
því að stormur er, en allt í einu sér hann
að bátinn rekur frá landi, það hefur verið
skorið á landfestar hans, og ísleifur
drukknar við að bjarga honum. Hópur hef-
ur safnazt fram á kambinn og þegar Jósa-
bet sér ísleif hverfa í brimlöðrið snýr hún
sér að fólkinu og skekur hnefana upplyft-
um höndum, svo hnígur hún í ómegin.
Og þá hverfðist þorpið einu si.nni enn:
Næstum hvert mannsbam í plássinu var við
útför ísleifs. Hræsnin springur út í feg-
ursta blóma eins og litrík rós og breiðir ilm
sinn yfir staðinn. Jósabet ein situr heima
og reynir að drekkja sorg sinni, og hún
hrópar í veikleika sínum og harmi, að hún
mundi halda áfram að „berjast fyrir þá
sem eru mannlegir og breyskir, gegn hatri
og hégómaskap hræsnaranna.“
Eru þá Blakkar rúnir saga sem rétt sé
að fleygja frá sér og kasta í ruslakörfuna ?
Eg held miklu fremur að hún sé svo göldr-
ótt að þó henni væri kastað á eld þá muni
hún koma jafn heil úr logunum. Eftir að
hafa farið yfir söguna á nýjan leik er mér
nær að lialda að hún eigi langt líf fyrir
höndum og verði talin ein af beztu sögutn
Halldórs. Ifann leiðir menn fyrst af stað
eftir algengum troðnum slóðum en áður en
varir er hann kominn með lesenduma út í
gerningahríð, út í harðan lífsstrauminn, og
einstaklingarnir, flæktir í þéttriðna
möskva, undrast hvar komið er, hve ger-
samlega er orðið öðru vísi umhorfs en þeg-
ar lagt var af stað út í lífið hinar einföldu
götur. Og hver man lengur hvert þorpið
var, því hvar muntu geta staðsett eða tíma-
bundið örlagadóminn, hræsnina, illgirnina
og hégómaskapinn. Er síldarplássið annað
en sú gamla veröld, síbreytileg frá vegin-
um og deginum, þitt eigið umhverfi hvar
sem þér er ætlaður staður og stund.
Kr. E. A.
Grískar þjóðsögur
og æfintýri
Friðrik Þórðarson sneri
úr grísku.
Heimskringla 1962.
að þyrfti að leita langt til að finna
byggt ból, þar sem ekki eru á kreiki
einhverjar munnmælasögur og æfintýri,
sem ganga frá kynslóð til kynslóðar. Slík-
ar þjóðsögur eiga upptök sín aftur í
rammri heiðni, en hafa lifað fram á vom
dag, einkum í afskekktum byggðarlögum,
þar sem menn lifa óbrotnu lífi og eru í
nánum tengslum við móður náttúru, heim-
77