Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Síða 137

„ViS vitum ekki hvort þau hafa andlit“
heldur veruleiki, og stofu hennar og sambandi við manninn er lýst af mikilli
nákvæmni.
Um konu þessa segir meðal annars: „Konan sat grafkyrr undir sínu þykka
svarta hári, hið föla granna andlit einsog egypzk gipsmynd, hvít úr myrkri
konunglegra grafa píramíðans.“ (159) En konu málarans í II. þættinum,
konu þeirri sem hann var þá að rífast við, var lýst þannig:
Hún stóff undir gasljósinu sem gerffi andlit liennar feiknlegt, og varimar helfölar í
bleiku andlitinu og svartmálaffa umgerffin um augun var einsog málning á egypzkri
drottningu sem hefur verið innimúruff lifandi í grafhýsi pýramíðans /.../ (55).
Þó að það sé 100 blaðsíðna bil milli þessara staða, þá hefur Thor varla notað
samlíkinguna við egypzka mynd og grafhýsi pýramíðanna án þess að hugsa
sér ákveðið samband á milli. Þannig verður næstum því víst, að það er
sama konan á myndinni, í garðinum umhverfis höllina að rífast við málar-
ann, og seinast í stofu sinni. Og í öllunt þessum tilfellum er hún skynjuð
gegnum augu sama manns. Þetta er gott dæmi um það hvernig list og líf,
mynd og veruleiki tengjast saman og verða að samfelldri heild. Venjuleg
takmörk eru leyst upp eða þurrkuð út - það er eitt aðaleinkenni þessarar
bókar. En í staðinn eru sköpuð ný sambönd og hugrenningatengsl, á öðru
plani, gegnum ýmis atriði, myndir og samlíkingar, sem minna hvort á annað
og enduróma í huga lesandans.
5
Ein af hugleiðingum málarans um list finnst mér sérstaklega mikilvæg; ef
til vill felur hún í sér einn af lyklunum að verkinu:
Mikið sáu gömlu meistararnir vel, hugsaði hann og heilsaffi og kvaddi Hieronimus Bosch
í huganum, og var kannski ekki aff hugsa um neinn sérstakan en tók sér lítinn blett út
úr stórri mynd frá gömlum tíma, og hugsaffi um hvaff þessir gömlu málarar sáu skýrt til
þess aff gera hið smáa í myndinni stórt einsog það er: þaff sem þú sérð; og mikilvægt
þegar þú stendur og horfir á þaff einsog allt ríði á aff skila af sér því sem skynfærum
þínum er trúaff fyrir aff hera lengra í þessu mikla boffhlaupi. (120-21)
Það getur vel verið að þessi hugleiðing segi eitthvað einnig um þessa hók
Thors Vilhjálmssonar og frásagnarhátt hans. Hjá honurn einsog hjá málar-
anum í bókinni virðist hin nákvæma lýsing á hlutunum stafa af ákveðinni
ábyrgðartilfinningu. Hér er um að ræða köllun til að skrásetja reynslu okk-
ar handa nútímanum, og ekki hvað sízt handa komandi kynslóðtnn, á sem
127