Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Side 142

Tímarit Máls og menningar
og finnst hann vera í álíka stöðu og staðgengill guðsins í fórnarathöfninni,
þá er hann að ganga eftir vegi „með þéttan skóg á báðar hendur og hugs-
aði um púmu og tígris frumskógarins. Stundum sleppa þau úr dýragörðun-
um“ (22). Það er einkennilegt að rekast á þessi dýr í þessu sambandi. En
þau birtast aftur löngu seinna, þegar tveimur konmn í lífi mannsins er lýst, í
undarlegum dansi í „þaraskógi“ djúpsins: „Og þar sveimar þessi næturdís
með langa limu og myrkviðinn í skauti þar sem ríklu púma og tígris, og yfir
sviðinu leyndust svartir merðir í slútandi limi yfir dimmum þröngmn stíg-
um með eld úr myrkrinu“ (243). Aftur og aftur er kona sú tengd „frum-
skógi“. Varir hennar „þrútna með frumskógarins myrku lög ofar lögum
manna“ (143). Hún er með nasir „kvendýrsins sem lýtur í vökulum og
andvarafullum draumi yfir ástmann sinn í rjóðri, viðbúin að nema hætturn-
ar í frumskógi“ (147). Þegar maðurinn tekur hana úti í skógi um nótt, og
hún hrífur hann „í sitt svarta djúp“ undir „silfurbleikum mána“, er þessu
djúpi hennar lýst sem skógi: „annar skógur með eldi svörtum og þöglum
fuglum í hvítæðandi hvirfli, og frumskógurinn líka“ (179). Það eru auðvit-
að ákveðin hugrenningatengsl milli slíkra slaða, eittlivert samband í undir-
meðvitund mannsins, þó að það sé kannski hæpið að reyna að skilgreina
það nánar. En frumskógur, púma og tígris hljóta að tákna eitthvert öryggis-
leysi, einhverjar óljósar hættur og ótta mannsins við þær. Einsog dæmin hér
að framan benda til, eru þessi tákn, þessar hugmyndir og tilfinningar, yfir-
leitt nátengd sambandinu milli karls og konu. En það þarf kannski ekki alltaf
að vera. Þannig finnst við eitt tækifæri manninum tígrisdýrið vera að læðast
í sporum hans, en þá er það „hið gulröndótta lævísa dýr ógæfunnar, hið
svartröndótta lánlausa dýr einsemdarinnar sem fer um nótt“ (240).
Enn á síðustu blaðsíðu bókarinnar, þegar við skiljumst við manninn, heyr-
um við bergmál frá athöfninni í skógarrjóðrinu, á dögum Caligula keisara.
„En aldrei öruggur, alltaf varð hann að vera á varðbergi.“ (278)
Það væri sjálfsagt hægt að lesa Fljótt fljótt, sagði fuglinn sem sögu um
mjög sérstæðan mann, ef til vill jafnvel geðbilaðan, og túlka örlög hans út
frá einstaklingseðli hans - því sjónarmiði bregður reyndar fyrir (277) hjá
öðru fólki í lok sögunnar. Þó held ég að það væri að misskilja bókina að
verulegu leyti. Maðurinn hér hefur verið gæddur ofnæmi, á takmörkum
hins óþolanlega, til að sýna í máttugri og næstum því yfirskilvitlegri mynd
kjör mannkynsins í dag, eða að minnsta kosti hins vestræna manns. Á flótta
132