Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Síða 76

Tímarit Máls og menningar
uppi í sveitum, þar sem menn eru enn bundnir jörðinni nægilega traustum
hollustuböndum til þess, að stjórnvöldin hætti á tilraunir með „einstakl-
ingsaðild“ að landbúnaði, dreymir unga menn og konur lítt um það, að
tryggja sér einhverja eign, sem þau gætu aukið með þeim ávinningi en
einnig erfiði, sem því mundi fylgja. Fremur dreymir þetta fólk um að
komast til náms, ná sér í vel metið starf eða stöðu, og njóta þeirra tæki-
færa til þægindalífs og tómstundaiðkana, sem heyra borgarlífi til.
Og síðast en ekki sízt eru Sovétríkin raunveruleiki. Þau eru samsett
fyrirbæri hagfræðilegra, sögulegra, félagslegra, og í vaxandi mæli menn-
ingarlegra þátta. Þjóðin hefur blandazt mjög yegna giftinga fólks af mis-
munandi þjóðernum, og fram hefur komið ný manngerð, þar sem „sovézk-
ir“ þættir blandast ýmsum þjóðaeinkennum í mismunandi styrkleikahlut-
föllum. Að neita þessu væri jafnfáránlegt og að halda því fram, að menn-
ing Rússa, Georgíumanna, Usbeka, Eistlendinga o.s.frv. væri ekki lengur
„þjóðleg“ nema að forminu til, heldur væri hún sovézk, „sósíölsk“ að
innihaldi. Solsénítsín neitar ekki þessari staðreynd. Hann lokar aðeins
augum sínum fyrir henni.
Stafar það af því, að þetta sé einungis „hugmyndafræðilegur“ raun-
veruleiki, þegar öllu er á botninn hvolft? Hvað sem því líður, er Rúss-
land óaðgreinanlegur hluti þessa raunveruleika, og Solsénítsín verður að
taka þessa hlið Rússlands nútímans með í reikninginn, ef aðrar þjóðir
Sovétríkjanna eiga að geta fundið sjálfar sig í framtíðarsýnum hans.
Sé menningin á „blindgötu", leiða svör Solsénítsíns hana einungis á aðra
blindgötu, leið til fortíðarinnar, sem gerir ókleift að innbyrða og færa í
heilsteypt form þann arf, sem sagan hefur skilið eftir sig í hugsun manna
og lífsháttum. Afmrhvarf til hins heilaga Rússlands er e. t. v. nýtilegt efni
í huggunarljóð, en það getur ekki orkað félagslegum umbórnm á þessum
síðasta fjórðungi mttugustu aldar.
IV
„Solsénítsínmálið“ — ofsóknirnar á hendur höfundinum, útlegðardóm-
urinn, notkun rita hans í pólitískum tilgangi — allt þetta hefur aukið
skilning okkar með ýmsum hætti.
I fyrsta lagi hefur komið í ljós, hve berskjaldaðir leiðtogar Sovét-
ríkjanna eru gagnvart gagnrýni hans, þótt hún sé eins og hver önnur
tímaskekkja og hafi engin áhrif haft meðal Sovétmanna, eins og leiðtog-
arnir voru reyndar fljótir að benda á; en þeir skeyttu engu um þá mótsögn
186