Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Síða 19

Formviljinn
sem verður dýrlingur — hann er líka sláni sem nennir ekki að vinna.
Karólína er ekki trúverðug spákona og að sækir grunur um svindl — en í
spilunum hennar er samt forspá um dauða Danna, sem hún túlkar einfald-
lega vitlaust. Ekkert fær að ganga alveg upp — dæmigerð er samlíkingin við
Njálsbrennu þar sem Tommi og Karólína eru Njáll og Bergþóra, einhver
lítill er Þórður Kárason og Baddi auðvitað Skarphéðinn og allt gengur
ágætlega upp þangað til kemur að máginum: Kári-Grettir?
Einar Kárason sker sig nokkuð úr hópi skáldsagnahöfunda þessa jólaver-
tíð vegna þess að hann hefur tröllatrú á því að segja sögu og segja hana vel,
án þess endilega að vera með sífelldar vangaveltur um hlutverk skáldskapar
og eðli. Hann gengur út frá því án sjáanlegrar sektarkenndar að við sem
sitjum hérna megin bókarinnar vitum ósköp vel að við erum að lesa sögu,
skáldskap, lygi og óþarfi að vera að segja okkur það á nokkurra blaðsíðna
fresti. Sérstaða hans liggur ekki síst í því að hann vill að við gleymum okkur,
gefum okkur heil og óskipt á vald sögunni, finnum til á meðan við lesum.
Hann stefnir fumlaust á hápunktinn í sögunni, dregur ekki úr eða fer að tala
um pólitík þegar að honum kemur, og sá lærdómur sem hann hefur dregið
af íslenskri sagnalist og þetta hæfilega frelsi sem hann hefur veitt persónum
sínum, metnaður hans að leyfa sögunni sjálfri að þróast áfram án íhlutana,
vantrú hans á því að túlka fyrir lesandanum — allt verður þetta til þess að
honum hefur tekist að semja hér breiða raunsæisskáldsögu um Reykjavík
eftirstríðsáranna. Enda er hver um annan þveran að lýsa því yfir í blaðavið-
tölum að svona hafi þetta alls ekki verið í því braggahverfi sem viðkomandi
telur söguna líkja eftir og það sýnir einmitt að Einari hefur lánast að skapa
sjálfstæðan söguheim, hann hirðir það úr sögu Reykjavíkur sem honum
hentar og lætur lögmál skáldsögunnar ráða; hann er enginn Arni Ola.
Hér var minnst á að tækifæri gæfist nú til að athuga þankagang nýraunsæ-
ismanna 10 árum seinna. Ekki var það nú allskostar rétt því konurnar úr
þeim hópi vantar: Asu Sólveigu, Auði Haralds, Fríðu A. Sigurðardóttur.
Tvær þær fyrrnefndu hafa þagað um hríð en Fríða gaf út í fyrra smásagna-
safn þar sem með einum eða öðrum hætti var rakin máttleysisleg uppreisn
kúgaðrar konu sem endaði með ósköpum. Eg er af skiljanlegum ástæðum
lítill kvenbókmenntafræðingur, en utangarðsmanni sýnist þó að þar sé tími
endurmats, formlegs og hugmyndalegs. Kvennabókmenntir virðast ætla að
stefna í tvær gamalkunnar áttir, að minnsta kosti ef dregnar eru ályktanir af
þeim tveimur bókum eftir konur sem komu út nú fyrir jólin: Nótt í lífi
Klöru Sig. eftir Stefaníu Þorgrímsdóttur og Eldur og regn eftir Vigdísi
Grímsdóttur. Annars vegar er leið hefðbundinnar „umræðu“-skáldsögu,
hins vegar innhverfrar Ijóðrænu. Og kemur þá upp gömul deila um fram-
sæknar bókmenntir sem eiga að opna augu: formið líður fyrir ákefð
TMM II
145