Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Page 29

Götustelpan
Stefna myndmálsins er lóðrétt enda lýsir það ferðalagi niður í sálardjúpið.
Persónan eins og dettur inn í sjálfa sig um leið og mörk hins raunverulega og
óraunverulega mást út. Sjálf hennar þenst út og verður heimurinn allur, eða
öllu heldur, umheimurinn dregst inn í sjálf hennar, hún lokast inni í sjálfrar
sín víti. Sálrænni reynslu af þessu tagi er oft lýst með táknmyndum eyði-
lands, óbyggðar eða djúps í bókmenntum. Ferð persónunnar er þá í senn
sálræn og landfræðileg, lóðrétt og lárétt. Til glöggvunar má lýsa ferlinu á
eftirfarandi hátt:
hvunndagslíf
í samfélagi, meðvitund
eyðiland, djúp
sjálfumleiki
í einveru, dulvitund
Við upphaf þessarar ferðar rofna háttbundin lífsmynstur, einstaklingur-
inn losnar úr tengslum við samfélagslegt táknkerfi og spyr sjálfan sig: Hver
er ég? Hvar er ég? Hið viðtekna dugir honum ekki lengur. Spurningunum
getur hann sjaldnast svarað, því að veruleiki hans hefur á undarlegan hátt
sundrast. Allt sem hann veit er að hann þjáist. Hann reynir að fylla þetta
tóm en glatast einatt í því. I fjölda nútímaverka ber við að þetta ferðalag sál-
arinnar sé tengt villuljósi af einhverju tagi: persónan heldur um stund að
henni bjóðist lausn undan prísund tilgangsleysis og einsemdar, en kemst svo
að raun um hið gagnstæða, að óvissan, aðskilnaðurinn og sársaukinn eru
hlutskipti hennar. Slík er reynsla sögusjálfsins í Sunnudagskvöldi. A brún
hengiflugsins virðist allt glatað, tortíming framundan. En þá hverfist einn
ofsækjendanna í góðviljaðan „engil“ og stemningin breytist, sögukonan
dregst inn í mannlegan heim að nýju. En „engillinn“ hverfur innan stundar
og hún hrekkur aftur inn í martröðina, dauðalegar myndir píslar og hryll-
ings ryðjast á ný upp á yfirborðið. Þessi lóðrétta sveifla sker aðra lárétta,
eins og minnst hefur verið á. Einnig hún kristallast í andstæðunni líf ~
dauði.
I öðru atriði sögunnar er sögukonan komin út á götu og hleypur í leit að
samveru. Það er myrkur og einsemdartilfinningin speglast í umhverfinu,
sem er framandi og ógnvænlegt. Myndmálið magnar hrollkennt andrúm
ótta og glötunar. Merkingarmiðið er miðbær Reykjavíkur, persónan er
stödd á horni Austurstrætis og Aðalstrætis. Líkt og áður gerir höfundur hið
kunnuglega annarlegt með stíl sínum, annarlegra en ella sé haft í huga að
miðbærinn var til muna lágreistari á sjötta áratugnum en nú á dögum:
155