Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Side 49

MyncLir
lokin brestur aftur flótti í textann, eins og hann vilji komast aftur „í holu
sína“ — en að því komum við aftur hér á eftir.
IV
Það er ljóst að saga stjúpans, sagan í sögunni, gegnir lykilhlutverki. I þeirri
sögu er stjúpinn/höfundurinn að segja telpunni/lesandanum eitthvað
óhemjulega mikilvægt.
Saga stjúpföðurins segir frá stóru dýri sem eltir lítið dýr og drepur það.
Stóra dýrið drepur ekki sér til matar heldur sér til skemmtunar. Þegar það
hefur hvílt sig eftir dráp litla dýrsins snýr það sér að næsta dýri — fýsn þess
er óseðjandi. Það er alveg ljóst og raunar undirstrikað í textanum að saga
stjúpans fjallar um hann sjálfan og telpuna. Samsömun hans við stóra dýrið
og innlifun í söguna er slík að hann missir sögumannsgrímuna:
Því finnst þetta svo hlægilegt allt saman. Já. Ha-ha-ha-ha-ha! Og litla dýrið
reynir að skreiðast í skjól, — það langar til að deyja sem fyrst. Það vonar að
stóra dýrið sjái sig ekki — það er svo vitlaust, svo óskaplega heimskt! Ha-ha-
ha-ha! (123-124)
Frásögnin af drápinu á litla dýrinu er þrungin sadisma.8 Því er lýst
hvernig kroppur litla dýrsins er opnaður með kviðristu svo að þarmarnir
vella út. Og eftir þessa sársaukafullu „opnun" flýr litla dýrið áfram í
dauðans angist en svo segir:
Það er svo ruglað af ótta og kvöl að það snýr við og bröltir í blindni aftur til
stóra dýrsins . . . (124)
Litla dýrið liggur og „vonar að nú komi dauðinn og miskunni sig yfir það.
Það vonar að dauðinn komi fljótt“ — en stóra dýrið dregur gamanið á
langinn uns hámarki er náð og „allt löðrandi í blóði og allt grasið og öll
jörðin í kring.“ (124) Hinar kynferðislegu tilvísanir leyna sér ekki.
Flestum finnst að „sársauki“ og „sæla“ séu ekki aðeins andstæður heldur
útiloki þau hvort annað. I sadismanum sameinast þessar andstæður og ekki
aðeins þær heldur líka andstæðurnar „árásargirni" og „óvirkni". Sadistinn
er alltaf masókisti líka, sagði Freud.9 I sögu stjúpans er sagt frá tilfinningum
stóra og litla dýrsins á víxl á athyglisverðan hátt. Hinn alvitri höfundur í
sögu stjúpans sér aðeins inn í hugskot aðalpersónu sinnar þ. e. stóra dýrsins.
Hins vegar getur stóra dýrið „lesið“ hugsanir litla dýrsins:
En það kemst ekki langt. Og stóra dýrið sleikir út um og hlær, það er svo
skynsamt að það veit það. Stóra dýrið veit alveg hvað skeður næst. (124)
175