Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Page 53

Myndir
Hann reynir að „lesa“ ráðninguna úr andliti og viðbrögðum telpunnar og
eignar henni þar með sína eigin (dulvituðu) þekkingu. Hann tekur sér stöðu
sjúklingsins og ætlar henni hlutverk sálgreinandans.
Telpan laðast og sogast að sögum hans. Hún lítur upp til stjúpföðurins;
hún hefur ekki tileinkað sér flámæli móðurinnar, tekur mynd hans fram yfir
myndir hennar og jafnvel „ómerkilegustu sögur“ stjúpans eru betri en sögur
móðurinnar. „Þó var þessi nýja saga allra best“ segir í texta hennar. Af
hverju er þessi nýja, hryllilega saga „allra best“? Af hverju les telpan
myndina og fer með söguna aftur og aftur, þó að stjúpinn sé hvergi ná-
lægur? Þegar hún eyðileggur myndina segir:
Töframagn myndarinnar hvarf. Hún varð næstum skoplega einskisvirði.
Heill heimur kvala og skelfinga hrundi í rúst og eftir varð hversdagslega frið-
sælt ekkineitt. (128)
Þetta hversdagslega, friðsæla ekkineitt hefur tvöfalda tilvísun. Það gæti
vísað til hversdagslegrar samveru telpunnar og móðurinnar á undan en það
gæti líka vísað til dauðans, þar sem öllum átökum lýkur. Það má lesa tvö-
falda tilvísun til móður(lífs) og dauða úr þessari lýsingu:
Án þess að hika klippti telpan þvert yfir spássíuna upp í myndina og klippti
litla hvíta dýrið út. Eftir varð stórt sporöskjulagað gat. (128)
Þetta mætti líka lesa sem mynd af fæðingu þar sem telpan tekur dýrið
heilt uppúr myndinni. En endurfæðing yrði aðeins fæðing til sömu erfið-
leikanna og afturhvarf í öryggi og skjól fósturtilverunnar er aðeins mögulegt
í dauðanum. Telpan á ekkert val: „Litla dýrið . . . komst aldrei í holu sína.“
Um leið laðast telpan að sköpun stjúpföðurins, valdi hans á máli og bók-
menntum og túlkun myndlistar. Hún er milli tveggja elda og afstaðan til
föðurins skiptir höfuðmáli í textanum.
Samúð og samsömun höfundar með litlu telpunni er augljós og lokaorðin
eru full af sorg. En höfundurinn er líka höfundur stjúpans. Hann vill ekki
taka ábyrgð á þeirri persónu, gerist ópersónulegur, þvær hendur sínar af
sadisma stjúpans. Um leið er textinn sem stjúpföðurnum er lagður í munn
brotnari en frásögnin af telpunni og bent hefur verið á að þar sem rökfesta
yfirborðstexta rofnar, þar sem „göt“ myndast í frásögninni, ósamræmi,
merkingarbærar þagnir — þar leiti dulvitundin fastast fram í textanum. Þetta
sé líka einkenni á textum höfunda sem eru ekki alveg sáttir við sögu-
mennsku sína, vald sitt og skipulagsskyldu eða það sem Lacan kallar „hið
táknræna lögmál“ — lögmál föðurins.12 Er það þá grimmd föðurins eða
179