Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Page 123

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Page 123
Sannleikurinn og lífið ekki neinum fræðilegum nytjastefnuskilningi — er ást og vinátta. En ást og vinátta lúta engum lögmálum. Þess vegna þarf það til að mynda ekki að koma neinum á óvart að þeir Platón og Aristóteles hafa allt aðrar hugmynd- ir um ást og vináttu en við, þó að kenningar þeirra um réttlæti séu tilraunir til að lýsa sama réttlætinu og við viljum lýsa. Til dæmis hefur Platón ekki snefil af áhuga á varanlegri ást á fólki, hvað þá eilífri ást á því (hin eilífa platónska ást er ást á allt öðrum hlutum). A okkar dögum er fólk alltaf að sverja hvert öðru eilífa ást, og hundrað þúsund hjónaskilnaðir hafa engu breytt um það. Þetta er gyðinglegt erfðagóss í kristninni sem við búum við, bæði í ástarsögum og ástalífi, jafnvel þótt við trúum annars engu úr þeim fræðum. Platóni þótti það hins vegar sjálfsagt að fullorðnir menn elskuðu ekki nema unga menn, og hættu því svo um leið og piltarnir létu á sjá og ekkert annað handa þeim að gera en að gifta sig. Að öðru leyti kom kven- fólk ekki við sögu hjá honum sem kunnugt er. Réttlætið þjónar hverjum manni og öllum mönnum jafnt. Astin er ást á einum einstaklingi, á honum sem slíkum og engum manni öðrum: það er þess vegna sem hún lýtur ekki lögmálum. En hún skiptir miklu fyrir heill manns og hamingju sögðum við. Þessu fylgir að við getum ekki tilgreint hver heill manns eða hamingja er, og þess vegna er nytjastefna röng kenning. Kannski ég megi orða þetta svo að ástir tveggja einstaklinga séu dálítið listaverk: öðruvísi en allar ástir aðrar. Líf hvers manns ætti líka að geta verið listaverk, bara ef hann fengi að lifa því til fulls. En það fá menn ekki, og þess vegna verðum við að berjast fyrir réttlætinu. 1 Joel Feinberg: „Noncomparative Justice“ í Rights, Justice, and the Bounds of Liberty: Essays in Social Philosophy (Princeton University Press, Princeton NJ 1980), 265-266. 2 Um réttlætiskenningar þeirra Rawls og Nozicks má lesa þó nokkurt mál í Skírnisritgerð minni „Hvað er réttlæti?“ sem er tilefni skoðanaskipta okkar Eyjólfs Kjalars. 3 Sjá „Hvað er réttlæti?", einkum kaflana „Sérhyggjusöngur“ (182—188) og „Sátt- málakenning“ (200—204). 4 Sjá um þetta efni „Um refsingar" eftir Pál S. Árdal í Skírni 137 (Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1963), 29—45. 5 Páll S. Árdal: „Does Anyone Ever Deserve to Suffer?" í Queen’s Quarterly 91/2 (Queen’s University, Kingston, Ontario, 1984), 241—257. Islensk útgáfa á þessum lestri var flutt í Háskóla Islands, hjá Félagi áhugamanna um heimspeki, í desember 1982 og heitir „Að eiga illt eitt skilið“. Hún er væntanleg í Skími á þessu ári (1986). Um refsingar og sannleikann má lesa hjá Joel Feinberg: „The Expressive Function of 249
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.