Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Page 28

— Höfundar skrifa aldrei um fjarlæga fortíð öðru vísi en út frá eigin
samtíð. Það hafa höfundar alltaf gert. Á miðöldum skrifuðu menn til dæmis
mest um efni frá fjarlægri fortíð. Annars krefst það ákveðinnar reynslu og
að vissu leyti sjálfstrausts að kasta sér út í hið óþekkta söguefni. Ég held að
flestir byrji á að skrifa um það sem stendur þeim nálægt.
— Af hverju?
— Það er bara öðru vísi að skrifa út frá óljósri viðmiðun. Þegar ég segi að
flestir byrji á að skrifa um það sem „stendur þeim nálægt“ er ég ekki að tala
um raunsæilega eða hlutstæða viðmiðun, heldur hið huglæga, reynsluheim
höfundarins sjálfs.
— Af hverju byrjaðir þú að skrifa? Þegar þín fyrsta bók kom út urðu fleiri
en ég býsna undrandi. Þú varst orðin meira en fertug, farsæll háskólakennari
og fræðimaður og hafðir aldrei birt neitt af þessu tagi áður. Áttirðu sem sagt
handrit í skúffunni allan tímann?
— Nei. Ég hafði gaman af að búa til sögur þegar ég var barn en ég átti
engan draum frá blautu barnsbeini um að verða rithöfundur eins og svo
margir höfundar segja frá. Það sem mér finnst hins vegar skemmtilegast við
að lesa, kenna og skrifa bókmenntir er að mér finnst ég alltaf vera að læra
samtímis. Ég er mjög forvitin. forvitnin, löngun til að læra og skilja, fékk
mig til að setja spænskan og íslenskan texta hlið við hlið og þýða fyrir sjálfa
mig eins og ég sagði þér frá. Að skrifa texta er í raun ekki ósvipað þýðingar-
ferli. Hugmyndir um líf og bókmenntir eru unnar saman í nýjan texta. Það
þarf líka ímyndunarafl til að túlka og skrifa um bókmenntir og það er
skapandi vinna. En bókmenntafræðilegur texti er alltaf bundinn sínu við-
fangi sem verður rammi og takmarkar túlkunina. Bókmenntatextinn er hins
vegar frjáls og höfundinum í sjálfsvald sett hvað hann setur á hina frægu
„hvítu örk“ sem Gabriel García Márquez og fleiri hafa talað um og sagt að
höfundar óttist svo mjög. Mig langaði til að prófa það að vera í heimi þar
sem maður réði flestöllum lögmálunum sjálfur.
— En er ekki höfundurinn líka bundinn af máli og frásagnarformum,
bókmenntahefðinni og sínum eigin persónulegu takmörkunum? Mér finnst
það til dæmis athyglisvert að þú vinnur oft með aðalpersónur sem eru
karlmenn. Báðar aðalpersónur Þels eru karlar og tvær af þremur söguhetjum
í Hvatt að rúnum eru karlar. Getur kona skrifað sannfærandi um reynslu-
heim karla?
— Þegar ég skrifa, skrifa ég ekki með sjálfri mér heldur á móti mér ef svo
mætti að orði komast. Aðrir leggja mér til efni, því að við það að setja sig í
spor annarra opnast víddir í manni sjálfum sem maður vissi ekki einu sinni
að væru til.
— Þetta er kannski það sama og franski bókmenntafræðingurinn Hélene
18
TMM 1994:1