Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Page 115

við absúrdisma. Það sem einkennirbók-
ina einna mest er ímyndunaraflið, fant-
asían. Hér er á ferðinni skáld með mikla
sköpunargáfú, mikið næmi á mannlegar
tilfinningar og ekki spillir fyrir að víða
glittir í auðuga kímnigáfu, þótt yrkis-
efnin séu einatt grafalvarleg. Elísabet
sýnir á sér margar hliðar í Galdrabók
sinni, slær á strengi viðkvæmni og
hjartahlýju eina stundina, en á strengi
háðs og jafhvel kaldhæðni hina stund-
ina. Þetta leiðir til þess að bókin er hvergi
væmin og sögumaður heldur sig í hæfi-
legri fjarlægð ffá lesanda m.a. með því
að nota dæmisöguformið eða nota
gömlu þjóðsagna- eða ævintýraform-
úluna „Einu sinni var . . Samt sem
áður dylst engum að skáldið gengur víða
nærri sér eins og reyndar alfir listamenn
sem gefa eitthvað af sjálfúm sér. Undir-
titillinn Hjartasögur er því réttnefni og
bókin hefst reyndar á tilvitnun í Litla
prinsinn eftir Antoine de Saint-Exupéry
„ . . . maður sér ekki vel nema með
hjartanu. Það mikilvægasta er ósýnilegt
augunum.“ Þessi orð eru lýsandi fyrir
margar sögur í Galdrabók Ellu Stínu,
persónurnar hlýða kalli hjartans þótt
þær botni ekkert í sjálfúm sér. Gott
dæmi er sagan „Saxófónleikarinn" sem
segir frá stúlku er varð ástfangin af saxó-
fónleikara vegna þess að: „Augu hans
lýstu sturlaðri þrá og sorg og ást og það
sást langar leiðir. Hann var með svört
sólgleraugu af því hann lék frá hjart-
anu.“ (bls. 11) Ást stúlkunnar leiðir til
þess að hún stelur ljósmynd af saxófón-
leikaranum á kaffihúsi „alveg út í bláinn
og beint frá hjartanu“.
Eitt af þeim stílbrögðum sem Elísabet
beitir af listfengi er fjarstæðan. í mörg-
um sögum eiga fjarstæðukenndir at-
burðir sér stað eins og ekkert sé
sjálfsagðara og eðlilegra enda fer vel á
því í Galdrabók að töfrum sé beitt. Það
er off erfitt að koma með einhlíta túlkun
á sögum sem kenna má við „fúrðuraun-
sæi“. Og etv. felst styrkur þeirra einmitt
í margræðninni. „Stelpa sem faðmaði
tré“ nefnist ein slík saga. Þar er sagt frá
stelpu sem var alltaf að faðma tré en
aldrei fólk. Hún sást í görðum á kvöldin
þar sem hún lagði vangann að berki
trjánna og bærði varirnar. En svo gerist
það kvöld eitt að tré teygði „greinar sínar
utan um stelpuna, það hefúr ekki tekist
að losa hana þaðan enn og hún er á
svipinn eins og hún hafi sigrað heiminn.
Þetta tré stendur á horni Suðurgötu og
Vonarstrætis og búið er að friða þetta
tré.“ (bls. 10) Þessa sögu er hægt að túlka
sem dæmisögu um firringu eða ein-
trjáningshátt en einnig er hægt að líta
jákvætt á þennan samruna stúlkunnar
og trésins enda er hún á svipinn eins og
hún hafi sigrað heiminn. Og ekki er laust
við að mörg skáld megi öfunda stúlku-
kornið því ekki ómerkari menn en
Hannes Pétursson og Snorri Hjartarson
hafa óskað sér þess í kvæði að verða tré
og tengjast þannig náttúrunni órjúfan-
legum böndum.
Af öðrum toga er furðusagan „Stúlka
sem eyðilagði sig“. Þar segir frá hrotta-
legri sjálfstortímingu stúlku sem m.a.
gekk í veg fyrir flugvélarhreyfil „og rúst-
aði höfðinu . . . en samt gat hún ekki
hætt að hugsa og það var eitthvað um
fullkominn endi.“ (bls. 42) f þessari
sögu sýnir skáldið að það á stríða tóna í
hörpu sinni, að veruleikinn getur verið
vægðarlaus og grimmur. En þjáningin
getur einnig snúist upp í andstæðu sína
og gott dæmi um slíkt er sagan „Kær-
leiksfuglarnir“. Þar er áhrifum eldingar
lýst á eftirfarandi hátt:
Eldingu laust niður í höfuð hjartastelp-
unnar og það klofnaði frá ennisrótum og
aftur í hnakka að banakringlu. Og út
flugu fuglar, þúsund milljón fuglar. Þetta
voru kaerleiksfuglar og kærleiksfuglarnir
flugu þöndum vængjum um stofuna,
TMM 1994:1
105