Uppeldi og menntun - 01.06.2015, Blaðsíða 87

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 24(1) 2015 87
Anni g. hAUgen
leyti margt sameiginlegt með annarri bók sem út kom á síðasta ári, Hljóðin í nóttinni,
eftir Björgu Guðrúnu Gísladóttur (2014). Bæði þessi verk miðla röddum barna og af
móttökunum að dæma má ætla að það sé einmitt sú áhersla sem margir hafa saknað.
En bókin og rannsóknin öll vekja jafnframt upp ýmsar spurningar. Hvers vegna hefur
rannsókn á borð við þessa ekki verið gerð fyrr? Hvers vegna bregðast fagmenn á borð
við kennara, félagsráðgjafa og aðra ekki við þegar fyrir liggur vitneskja eða grunur
um að barn búi við ofbeldi, eða þegar barn segir jafnvel sjálft frá ofbeldinu. Hvað er átt
við þegar vísað er til Samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins og undir-
strikað að barn eigi rétt á að tjá sig? Og hversu fús erum við til að ræða viðkvæm mál-
efni við börn? Í niðurstöðum rannsóknar um skilnað foreldra kom fram að í tæpum
35% tilvika sagði enginn börnunum sérstaklega frá því að foreldrar þeirra ætluðu að
skilja (Sigrún Júlíusdóttir og Jóhanna Rósa Arnardóttir, 2007). Í barnaverndarmálum
er margt sem bendir til þess að lítið sé rætt við börn um þann vanda sem við er að etja
og að þau eigi því stundum í erfiðleikum með að skilja og tengja saman það sem gerist
í lífi þeirra (Anni G. Haugen, 2012). Þá kemur fram í rannsókn á stöðu ungs fólks í 9.
og 10. bekk grunnskóla að um 15% þátttakenda segja það mjög eða frekar erfitt að fá
að ræða um persónuleg málefni við foreldra sína (Hrefna Pálsdóttir, Jón Sigfússon,
Ingibjörg Eva Þórisdóttir, Margrét Lilja Guðmundsdóttir, Álfgeir Logi Kristjánsson og
Inga Dóra Sigfúsdóttir, 2014). Við undirbúning þeirrar rannsóknar sem hér um ræðir
reyndist erfitt að fá leyfi til að leggja spurningalistann fyrir á einum stað vegna þess
um hvað viðfangsefnið snerist. Börnin eru hins vegar viljug til að tjá sig og svörun við
spurningakönnuninni var 72%. Af svörum barnanna má ráða að þau hafi frá miklu
að segja og vilji umfram allt að bundinn sé endi á ofbeldið. Sum þeirra hafa sagt frá
ofbeldinu en engu að síður ekki séð nein merki um viðbrögð við því. Börnin sem rætt
var við voru virkir gerendur í sínum málum og gripu til ýmissa ráða en virðast ekki
hafa haft neina sem voru reiðubúnir til að hlusta og bregðast við. Hvernig getum við
látið raddir barnanna heyrast, erum við tilbúin til að hlusta? Á að ræða við börn um
allt og hvar liggja mörkin ef þau liggja einhvers staðar?
lOKaOrÐ
Bókin Ofbeldi á heimili: Með augum barna er fyrst og fremst fræðirit og mikilvæg viðbót
við aðrar rannsóknir sem fjallað hafa um heimilisofbeldi, en þá út frá sjónarhorni full-
orðinna. Bókin gagnast vel í kennslu þar sem fjallað er um börn, ofbeldi og fjölskyldur,
svo og öllum þeim sem áhuga hafa á aðstæðum barna og því hvernig megi bæta þær.
Hún er jafnframt mikilvæg fyrir fagfólk í daglegu starfi, svo sem kennara á öllum
skólastigum, félagsráðgjafa, sálfræðinga, hjúkrunarfræðinga, þroskaþjálfa, náms- og
starfsráðgjafa og aðra sem eiga bein samskipti við börn. Við lestur hennar erum við
stöðugt minnt á mikilvægi þess að hlusta á börn og gefa því gaum hvernig þau sjá
og skynja tiltekna atburði og aðstæður. Hún er því ekki síður mikilvæg fyrir þá sem
vinna að stefnumótun í málefnum barna og fjölskyldna þeirra innan ólíkra stofnana
samfélagsins.