Uppeldi og menntun - 01.06.2015, Side 92

Því er lagt til að reynt sé að minnka rekstrarkostnað á hvern nemanda (lækka
þjónustustig) sem mun að líkindum bitna mest á þeim sem búa í hinum dreifðari
byggðum og þeim sem þurfa hvað mesta þjónustu. Þetta er mjög umdeilt sjónarmið,
þ.e. hvort borgi sig að leggja til mikið fjármagn strax þegar grunnurinn er lagður á
fyrstu árum einstaklings eða hvort leggja eigi til dæmis meira fé í refsikerfið, en stjórn-
völd í Bandaríkjunum hafa m.a. farið þá leið og verja meira fjármagni í refsikerfið en
grunnmenntakerfið (Wacquant, 2008), ólíkt Norðurlöndunum. Í skýrslunni er lagt til
að ná niður kostnaði með frekari sameiningu grunnskóla á landsbyggðinni: „Oft getur
reynst erfitt að fullskipa bekki í öllum árgöngum í þessum litlu skólum“ og því þarf
að „tryggja ákveðna lágmarksstærð á skólum“ (bls. 46). Þagað er um þá staðreynd að
leik- og grunnskóli í nærumhverfi er forsenda jákvæðrar byggðaþróunar. Það er ekki
tilviljun að Noregur, það dreifbýla land, er eins og Ísland með hlutfallslega hærra
framlag á hvern nemanda í grunnskólum en hin Norðurlöndin.
Tillaga um aukna ábyrgðarskyldu skóla og kennara
Lagt er til að laun kennara verði tengd við árangur nemenda þeirra og auka kennslu-
skyldu þeirra. „Aukin kennsluskylda myndi fjölga kennslustundum á hvern kennara
og auka afköst“ (bls. 45). Höfundar skýrslunnar eru meðvitaðir um lág laun kennara
og leggja því til að laun kennara geti hækkað ef hægt er að ná niður öðrum kostnaði
eftir þeim leiðum sem nefndar eru hér að framan samfara því að auka launabil milli
kennara eftir mældum námsárangri nemenda þeirra.
Þetta er mjög umdeilt atriði í akademískri rökræðu og er byggt á annarri fullyrðingu
sem finna má í skýrslunni, þ.e. að „framtíðartækifæri nemenda ráðast að miklu leyti
af því hvernig kennara þau hafa á menntagöngu sinni“ (bls. 21). Þetta er orðum aukið
því félags- og efnahagslegar aðstæður einstaklinga, sem og skipulag menntakerfisins
(hversu opið það er fyrir þá sem falla brott af ólíkum ástæðum) og skipulag annarra
samfélagskerfa eru þeir þættir sem í sameiningu hafa mest áhrif á jafnrétti til náms og
námsframvindu. Kennarar og hæfni þeirra skiptir að sjálfsögðu miklu máli en hefur
ekki nærri jafn mikla þýðingu og félagslegt samhengi. Þessi málflutningur hefur verið
kallaður „menntunarvæðing félagslegra vandamála“ (e. educationalization of social
problems) (Labaree, 2008; Smeyers og Depaepe, 2008) þannig að með auknu misrétti
og stéttaskiptingu er ein stétt gerð ábyrg fyrir vanda þeirra sem verst standa, kennarar.
Áhersla á samkeppni milli kennara byggða á árangri nemenda hefur náð miklum
hæðum í Bandaríkjunum. Þar hefur starfsaldur kennara hrunið þar sem reyndari
kennarar hætta að sjá tilgang með starfi sínu (Ravitch, 2014).
Tillaga um framhaldsskólakerfið
Lagt er til að kostnaður við framhaldsskóla verði lækkaður og brottfall minnkað
með því að stytta nám til stúdentsprófs. Þetta hefur verið eins konar þrástef í
stefnuskjölum frá samtökunum og er eitt af þeim atriðum sem þegar hafa komið
til framkvæmda hjá stjórnvöldum. Ráðgert er að allir framhaldsskólar bjóði
upp á þriggja ára nám til stúdentsprófs frá og með næsta hausti. Þessi þróun
hófst fyrir nokkrum árum og hafa Kvennaskólinn, Menntaskóli Borgarfjarðar
og Menntaskólinn á Tröllaskaga boðið upp á þriggja ára nám til stúdentsprófs.
meiri árAngUr, vAlFrelsi Og ráðdeild?
Uppeldi Og mennTUn/icelAndic JOUrnAl OF edUcATiOn 22(1) 201392