Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.02.2015, Blaðsíða 8

8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.2. 2015
Með lögum um menningarminjar eru öllhús 100 ára og eldri sjálfkrafa friðuð,alveg óháð eðli eða ástandi húsanna.
Með sömu lögum er ríkisstofnun heimilað að
gera tillögur um friðlýsingu yngri húsa, í sam-
ráði við annað apparat á vegum ríkisins, húsa-
friðunarnefnd. Á grundvelli þessa hafa fjölmörg
hús, alls staðar á landinu, verið friðlýst
Friðlýsing er kvöð sem þinglýst er á fasteign
og takmarkar mjög heimildir eigandans til þess
að breyta henni. Hefðbundið viðhald og við-
gerðir friðaðra og friðlýstra húsa geta orðið
mun meira íþyngjandi framkvæmdir en ella.
Friðun felur þannig í sér gríðarlegt inngrip í
eignarréttinn sem réttlætt er með vísan til
varðveislu byggingararfsins sem vissulega hef-
ur menningarsögulegt gildi. Gallinn við lög-
bundna verndun með þessum hætti, fyrir utan
að vera brot á hinum helga eignarrétti, er hins
vegar sá að ákvörðunin um verndun er ekki
tekin af þeim sem þurfa svo að bera kostnaðinn
af henni og lifa með henni. Ríkið lætur sig engu
varða afdrif verndaðra húsa. Oftar en ekki hef-
ur friðun í för með sér langdregna niðurlæg-
ingu í lífi fasteignar sem hefði frekar átt að
líkna með niðurrifi. Menningararf þess húss
hefði þá mátt varðveita á annan hátt með
ýmissi nútímatækni. Friðun einstakra húsa get-
ur þannig verðið ankannaleg og hefur án efa
leitt til verulegs óþols manna fyrir sjónarmiðinu
almennt. Því miður.
Gallinn við skipulagsmál er að hið opinbera,
ríkið í tilfelli verndaðra húsa og sveitarfélög að
öðru leyti, einokar algerlega málaflokkinn. Ekki
er hefð fyrir því hér á landi að íbúar taki skipu-
lagsmálin í eigin hendur með því að ákveða
sjálfir hvernig þeirra umhverfi þeirra þróast og
með hvaða hætti staðið skuli að verndun með
hliðsjón af byggingarsögulegum menningararfi.
Í upphafi skal endinn skoða og það er ekki frá-
leitt að húsbyggjendur sammælist um verndun
hverfismyndar eða götumyndar með samn-
ingum sín á milli um tiltekið útlit eða viðhald.
Í elsta hluta Reykjavíkur eru margar götur
sem hefðu mátt njóta slíkrar framtakssemi eig-
enda. Hringbraut í Reykjavík, ein elsta og fjöl-
farnasta gata borgarinnar, státar af fallegri
húsaröð beggja vegna og merkilegum bygging-
arsögulegum arfi. Einhvers konar sundurlynd-
isfjandi virðist þó hafa skotið upp kollinum í
ekki bara einu húsi eða tveimur heldur alla göt-
una á enda. Viðhaldsleysi og vægast sagt und-
arlegar breytingar á sumum húsum sem ekki
nokkur maður hefur áður haldið fram að væru
illa hönnuð einkenna nú götuna. Gamla Verkó
hefur hins vegar verið reist upp til vegs og
virðingar eftir framúrskarandi endurbætur.
Sannkallað einkaframtak í húsaverndun þar á
ferð.
Fleiri leiðir við húsafriðun
* Fasteignaeigendur eigaað taka skipulagsmálin íeigin hendur. Þannig geta þeir
bæði aukið verðmæti eigna
sinna og lagt af mörkum til
menningararfsins.
ÚR ÓLÍKUM ÁTTUM
Sigríður Ásthildur
Andersen
sigga@sigridurandersen.is
Emmsjé Gauti er iðinn á Twitter
en hann deildi því meðal annars í
vikunni hvað honum þætti um
símakosninguna í Söngvakeppninni
á laugardaginn
og þarf ekki að
fara í neinar
grafgötur með
að hún er rapp-
aranum ekki að
skapi: „Mér
finnst siðlaust
og ógeðslegt að við eyddum 22
milljónum í Eurovision-símtöl.“
Í vikunni var sagt frá því á visir.is
að kettinum Harrý, sem verið hef-
ur daglegur gestur á Sólheima-
bókasafninu síðastliðið ár, yrði út-
hýst þar sem
viðskiptavinur
hefði ofnæmi
fyrir kettinum.
Svanhildur
Hólm Vals-
dóttir, aðstoð-
armaður fjár-
málaráðherra, tók upp hanskann
fyrir köttinn og skrifaði á Face-
book: „Jújú, staður sem rekinn er
fyrir opinbert fé á að geta þjónust-
að alla, með og án ofnæmis (eða
annars óþols fyrir dýrum), en það
þurfa ekkert allir staðir að vera
dýralausir. Þeir sem reka kaffihúsið
mitt úti á horni, fyrir eigin reikning,
eiga að geta boðið alla velkomna
sem þeir vilja, óháð fótafjölda. Er
ekki kominn tími til að slaka aðeins
á í forræðishyggjunni og treysta
fólki til að ákveða hvort það leyfir
dýr á stöðum sem það rekur?“
Margir leggja orð í belg í ummæl-
um við þessa færslu Svanhildar,
meðal annars Stefán Pálsson sagn-
fræðingur en hann skrifar:
„Forystukona í Sjálfstæðisflokknum
ver feita ketti! – (Fyrirsögnin myndi
samt virka betur á ensku.)“
Tónlistarmaðurinn og íslensku-
neminn Einar Lövdahl veltir fyrir
sér námsmöguleikum í Háskóla Ís-
lands og skrifar á Twitter: „HÍ býð-
ur upp á nám í öllum flokkum Trivi-
al Pursuit nema bleika (ef appel-
sínugul. = íþróttafr.). Get ég tekið
meistarapróf í bleika í útlöndum?“
AF NETINU
Ferðahluti hinnar geysivinsælu vef-
síðu Yahoo! fór í rannsóknarleið-
angur í hlutverki erlends ferðalangs
á Íslandi og skoðaði hvernig ferða-
maðurinn gæti leyft sér eitthvað
gott hérlendis en samt ekki endað á
kúpunni. Í greininni var það fullyrt
að erlendir ferðamenn væru sann-
arlega í paradís en hún væri dýr og
ekki eins hagstæð fyrir erlenda
ferðamenn og hún var til dæmis í
kringum 2008. Er bent á það að sam-
kvæmt gögnum sem vefsíðan Num-
bea.com safnaði saman er meðalverð
á veitingahúsum hérlendis allt að 8%
hærra en í stórborginni New York.
Útgangspunktur greinarinnar var
hvernig væri hægt að komast af með
25 dollara í mat og drykk á dag í
Reykjavík án þess að kaupa allt í
lágvörustórmakaði en hvaða ráð gaf
blaðamaður Yahoo! sem ferðaðist
hingað í eigin persónu núna í febr-
úar?
Meðal annarra var að spara sér
dýran kvöldverð og fá sér pylsu á
Bæjarins bestu en einnig væri hag-
stætt verð hjá Noodle Station, Dur-
um og Sjávarbarnum. Þá væri
Svarta kaffi með sinni súpu í brauð-
hleifi mjög góð kaup, tyrkneski veit-
ingastaðurinn Meze væri á þessum
ódýra lista og á Prikinu væri hægt
að gera mjög góð hamborgarakaup.
Þá kæmust ferðamenn ansi langt á
því að borða skyr, sem væri bæði
mjög mettandi og ódýrt.
Ef ferðamenn ætluðu að fá sér í
tána á Íslandi væri hins vegar allra
sniðugast að kippa með sér bjór og
léttvíni á Keflavíkurflugvelli við
komuna til landsins þar sem áfengi
væri dýrt en þó var tekið fram að á
stöðum eins og Tíu dropum við
Laugaveg væri hægt að
gera ágætis slík kaup.
Stærstu mistökin og af-
ar algeng meðal fá-
fróðra ferðamanna
væru að kaupa sér
vatn á flöskum, vatn
væri alls staðar í
boði ókeypis.
Blaðamaður Yahoo! var ánægður með hamborgarana á Prikinu.
Morgunblaðið/Eggert
Yahoo! skoðar hvað er ódýrast
Ein algengustu
mistök sem er-
lendir ferða-
menn gera hér-
lendis
samkvæmt
Yahoo! er að
kaupa sér vatn
á flöskum.
Vettvangur