Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.02.2015, Blaðsíða 54

E
ins og á við um flesta kollega
mína þá er það landslag sem
maðurinn hefur breytt, eða frekar
það sem maðurinn hefur lagt
undir sig, sem mér finnst áhuga-
vert í landslagsljósmyndun dagsins í dag. Það
er áhugaverðara en hin hreina og óperulega
sýn sem birtist til að mynda í ljósmyndum
Ansels Adams. Fótspor mannsins á jörðinni
er orðið of stórt til að líta framhjá því.“
Þannig útskýrir sýningarstjórinn William
A. Ewing nálgun sína við val verkanna í bók-
ina Landmark – The Fields of Landscape
Photography sem breska forlagið Thames &
Hudson gaf út fyrir skömmu. Þetta veglega,
og glæsilega hugsaða og prentaða verk, hefur
vakið verðskuldaða athygli. Í bókinni eru
verk um 120 samtímaljósmyndara víða að úr
heiminum og birtist hér á afar forvitnilegan
hátt hverjir það eru sem Ewing telur hvað
áhugaverðasta í hópi þeirra ljósmyndara sem
takast á við landslag nú á 21. öldinni. Og val
hans mótast einmitt af tímanum, því hvað
hann telur mikilvægt að ljósmyndararnir fáist
við í dag og hvers vegna. Hann telur ótvírætt
að gagnrýnislaus sýn á ósnortinn heim sé
vafasöm, ef ekki ómarktæk, nú þegar mað-
urinn mylur yfirborð jarðar undir sig af sí-
vaxandi hraða og þunga.
Pétur Thomsen er fulltrúi íslenskra ljós-
myndara í bókinni en birt er mynd úr verki
hans Aðflutt landslag, sem sýnir fram-
kvæmdir við byggingu Kárahnjúkavirkjunar.
Algerlega sjónrænn miðill
Viðfangsefni bókarinnar, landslagið í ljós-
myndum í dag, á mikið erindi hér á landi. Við
Íslendingar erum tiltölulega fá á þessu unga
landi, sem býr yfir óvenjulegri fjölbreytni
þegar litið er til þeirra upplifana sem ferða-
menn geta orðið fyrir, og í þeim hópi eru
ljósmyndarar ófáir, innlendir sem erlendir.
Sannkölluð sprenging hefur orðið í áhuga al-
menings á ljósmyndamiðlinum, samhliða
auknum gæðum í stafrænni ljósmyndatækni,
og sífellt fleiri hafa eignast myndavélar sem
skila stórum skrám og geta gert nánast hvað
sem sá sem á heldur hugsar sér. En eru
verkin áhugaverð? Takast ljósmyndarar á
sannferðugan hátt á við heiminn eins og hann
er í raun? Það eru slíkar spurningar sem
Ewing spyr með vali sínu í bókina. Vissulega
má segja að ásýnd Íslands sé afar frábrugðin
því sem sjá má í flestum löndum, þar sem
maðurinn hefur mótað nær allt sitt umhverfi,
á óafturkræfan hátt. Hér er því mögulega
hægt að taka, án mikillar íróníu, ljósmyndir
af landslagi þar sem hvergi sést glitta í
mannanna verk. En það á við á færri og
færri stöðum.
Í meira en fjóra áratugi hefur William A.
Ewing skrifað og fjallað um myndlist, hann
hefur sett upp fjölda sýninga með ljós-
myndaverkum og stýrði virtu safni, Musée de
l’Elysée í Lausanne í Sviss, í fjórtán ár. Þessi
nýja bók, Landmark, er verk sem hann hefur
viðað í í mörg ár enda segist hann í samtali
okkar hafa mikinn áhuga á landslags-
ljósmyndun. Bókinni skiptir hann í tíu kafla
þar sem sá fyrsti fæst við ægifegurð þar sem
mikilfengleiki náttúrunnar er allsráðandi, sá
næsti við sveitasælu, þá er komið að mann-
virkjum, sem margir samtímaljósmyndarar
hafa áhuga á, því hvernig mennirnir rista upp
og nýta yfirborð jarðarkringlunnar, þá koma
leikvellir í víðri túlkun, ör í landi, undur, of-
skynjanir og loks einskonar náttúrleg upp-
hafning; sýn höfundarins og val verkanna
alltaf forvitnileg.
„Ljósmyndun er algerlega sjónrænn mið-
ill,“ segir Ewing og bætir við að þrátt fyrir
að hann hafi sett saman ýmiskonar sýningar
finnist honum viðfangsefni ljósmyndara hæfa
ljósmyndamiðlinum misvel. Til að mynda
finnst honum ljósmyndin ekki vera upp á sitt
besta í glímunni við portrett.
Myndirnar eru blekking
„Hins vegar hreyfir landslag í ljósmyndum
alltaf við mér, það er heppilegt viðfangsefni
fyrir miðilinn, rétt eins og arkitektúr. Í
landslagsmyndum er tekist á við rými og
sjónræna blekkingu, þar sem landslag og um-
hverfi er flatt út á tvívíðan flöt. Landslags-
myndir geta haft að efniviði alla sömu þætti
og málverk: alla liti sem hægt er að ímynda
sér, glímu við ljós, sjónræna blekkingu, svo
margt sem ögrar hugmyndum þess sem horf-
ir. Allt er þetta áskorun fyrir þann sem ætlar
sér að takast á við þennan efnivið.
Sjálfur hef ég komið á fæsta staðina sem
sýndir eru í bókinni en mér hættir til að
hugsa um þá eins og þeir birtast í mynd-
unum, sem flöt þar sem vegurinn hverfur í
fjarskanum, en vitaskuld eru þeir ekki þannig
í raun. Vegurinn heldur áfram handan hæð-
arinnar og þar er annað landslag, myndirnar
eru blekking og það er sífelld áskorun fyrir
landslagsljósmyndara að fanga það sem er í
raun ófanganlegt. Að koma reglu á það sem
hann kýsa að ramma inn, láta það skipta máli
og vera áhugavert fyrir áhorfandann.“
Ewing segir að í bókina hafi hann viljað
safna saman helstu hugmyndum um sjónrænt
Wild River, Florida, verk eftir austurríska ljósmyndarann Reiner Riedler frá 2005. Hann segir manngert landslag lykilatriði í sínum verkum.
© Reiner Riedler
Sá heimur kemur aldrei aftur
Í NÝRRI OG ÁHUGAVERÐRI BÓK MEÐ ÚRVALI VERKA UM 120 HELSTU LANDSLAGSLJÓSMYNDARA SAMTÍMANS GEFUR AÐ LÍTA FORVITNILEGA SÝN
ÞEIRRA Á UMHVERFI SITT. HÖFUNDURINN, WILLIAM A. EWING, SEGIR EKKI HÆGT AÐ LÍTA FRAM HJÁ ÞVÍ HVERNIG MAÐURINN HEFUR BREYTT ÁSÝND
JARÐAR. EINS OG SJÁ MÁ Í MEÐFYLGJANDI MYNDUM ÚR BÓKINNI ER NÁLGUNIN VIÐ LANDSLAGIÐ BÆÐI FJÖLBREYTILEG OG ATHYGLISVERÐ.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Onokami Village, Gunma Prefecture (1994) eftir hinn japanska Shibata en svarthvítar myndir hans
af mannvirkjum í landslagi hafa vakið verðskuldaða athygli á síðustu áratugum.
© Toshio Shibata
Kápumynd bókar Ewings er eftir Darren Al-
mond og nefnist Night + Fog (Norilsk), 2007.
54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.2. 2015
Menning