Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.02.2015, Blaðsíða 55

Scottsdale, Arizona, Bandaríkjunum, og Estoril, S. Pedro, Portúgal. Báðar frá 2006 úr myndröðinni
Ný tré þar sem ljósmyndarinn skaparar heildstæða myndröð þar sem manngerð tré eru fyrir miðju.
© Robert Voit
Baumschule #001 (2010) og Lot #01 (2013), loftmyndir hollenska ljósmyndarans De Ruijters.
© Gerco de Ruijter
landslag á 21. öldinni. Hann muni því miður
ekki lifa það að sjá úrvalið úreldast á viðlíka
hátt og hann sjái þegar hann tekur nú upp
bækur með landslagsmyndum frá þriðja og
fjórða áratug síðustu aldar, eftir viðurkennda
og virta meistara landslagsljósmyndunar eins
og Ansel Adams.
„Kannski munu þessi nýju verk sem okkur
þykja áhugaverð í dag þykja fáránleg síðar á
öldinni, hver veit?“ segir hann. „En ég
reyndi í það minnsta að skapa eitthvað nýtt,
sýna ný tungumál í miðlinum.“
Ljósmyndun er skráningarmiðill
Fjölbreytileiki myndanna er mikill en innan
þeirra segir Ewing vera hugmyndafræðileg
átök milli fólks sem telur sig annars vegar
vera heimildaljósmyndara og hins vegar lista-
menn. Margir sem líta á sig sem listamenn
óttast að vera taldir eitthvað ómerkilegri í
dag ef þeir teljist vera að skrá heimildir.
„Fyrir þrjátíu árum hikuðu ljósmyndarar
ekki við að kalla sig heimildarljósmyndara en
nú segja þeir margir: Nei, nei, ég er lista-
maður! Eins og það sé ekki hægt að vera
hvort tveggja. Staðreyndin er sú að ljós-
myndun er skráningarmiðill og skráir á stór-
kostlegan hátt þegar vel er gert. Mér þykir
alls ekkert ómerkilegt við það að kalla ein-
hvern heimildarljósmyndara, þótt vissulega
taki menn margar listrænar ákvarðanir í
ferlinu, allt frá því að ákveða að taka ljós-
mynd á tilteknum stað, í hvaða hæð mynda-
vélin á að vera, með hvaða linsu og í hvaða
átt hún á að beinast. Allar þessar ákvarðanir
skipta máli og þar kemur listin inn, að skapa
áhrifaríka og sannfærandi mynd. Það má síð-
an deila til eilífðar um heimildargildi verka
og hvað sé sjónræn blekking, en við vitum
líka öll að það er mikill munur á því að taka
mynd í raunverulega umhverfi og því að
skapa eitthvað frá grunni, að skálda upp úr
sér.“
Þegar Ewing er spurður hvers vegna hann
telji landslagsljósmyndun á 21. öldinni þurfa
að takast á við önnur viðfangsefni en lands-
lagsmyndir fyrri tíma segir hann það snúast
um hraða breytinganna.
„Í þúsundir ára hafa menn verið að breyta
landslagi en það var alltaf á mannlegum
skala, kannsi með einu dýri og einu hand-
verkfæri. Þessar breytingar á umhverfinu
hafa því verið mjög hægar, jafnvel þegar
verkefnin voru gríðarstór, eins og bygging
píramídanna eða eyðing skóganna í Evrópu,“
segir hann. „Nú skyndilega getur maðurinn
hins vegar beitt tækjum af yfirgengilegu afli
og skapað ótrúlegar breytingar á landslagi,
jafnvel á einum degi.“ Hann tekur sem dæmi
ljósmynd Péturs Thomsen hér til hægri, þar
sem jarðýtur fletta landinu upp. „Ég bý hér
úti á landi í Sviss, í litlu þorpi, og á nokkrum
dögum hafa tveir eða þrír menn á risastórum
vélum fjarlægt hluta af heilu fjalli til að rýma
fyrir íbúðarblokk. Við sjáum þessar gríð-
armiklu breytingar um alla jörðina og hraði
þeirra eykst bara. Námuvinnsla er að verða
sjálfvirk og landinu er flett sundur. Þetta er
ástand jarðarinnar og við getum ekki neitað
því.“ Ekki ljósmyndarar frekar en aðrir segir
hann.
Heimurinn eins og hann er
Ewing telur því mikilvægt að sýna heiminn
eins og hann er en neitar því þó ekki að enn
megi finna fegurð í heiminum – þótt margir
stórborgarbúar sem fari aðeins eftir hrað-
brautum milli þéttbýliskjarna og dragi fyrr
glugga flugvélanna þegar þeir svífa yfir norð-
urpólnum eða öðrum stórkostlegum svæðum
jarðar telji svo ekki vera. Aftast í bókinni
birtir hann stutta texta frá öllum ljósmynd-
urunum þar sem þeir svara spurningunni
hversu pólitískir þeir séu í nálgun sinni við
landslag og náttúru. Svörin eru ólík og for-
vitnileg.
Ég bendi Ewing á að fjöldi fólks flykkist til
Íslands að upplifa lítt snortna náttúru og
finni mikil verðmæti í henni.
„Ég þekki þá þörf alvarlegra og upplýstra
áhugamanna í ljósmyndun að finna ósnortin
svæði og mynda þar. Ég get líka séð tog-
streituna í því, þetta fólk hefur ekki áhuga á
verkum mikilvægra samtímaljósmyndara eins
og Edwards Burtynskys, sem bendir í verk-
um sínum oft á mein jarðar, án þess þó að
prédika. Slíkar myndir ögra þörf áhuga-
ljósmyndaranna fyrir hreinleika og full-
komnun. En sá heimur kemur aldrei aftur.
Eins og við höfum farið með jörðina getum
við aldrei gert hana aftur að fallegum og sak-
lausum stað. Það er ekki hægt.“
Þjórsá #1, Íslandi, 2012. Verk eftir kanadíska ljósmyndarann Burtynsky, einn þekktasta samtíma-
ljósmyndarann, sem fæst einkum við að fjalla um það hvernig maðurinn mótar umhverfi sitt.
© Edward Burtynsky
Ljósmynd Péturs Thomsen í Landmark: Aðflutt landslag, Al3_009a, Kárahnjúkar, Íslandi, 2003.
© Pétur Thomsen
„Bawadi“ frá 2006 eftir Florian Joye sem segir verk sín snúast meira um form en landslag sem slíkt.
© Florian Joye
* Slíkar myndir ögra þörf áhugaljósmyndarannafyrir hreinleika og fullkomnun. En sá heimurkemur aldrei aftur. Eins og við höfum farið með jörð-
ina getum við aldrei gert hana aftur að fallegum og
saklausum stað. Það er ekki hægt.
22.2. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 55