Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.04.2015, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.4. 2015
Menning
H
ér eru þrír stórir salir og ein
tuttugu herbergi, og hin fjöl-
breytilegustu verk í þeim öll-
um,“ segir Markús Þór Andr-
ésson, sýningarstjóri hinnar
viðamiklu sýningar sem kallast Sjónarhorn og
verður opnuð í Safnahúsinu við Hverfisgötu í
dag, laugardag.
Þessi merka bygging, sem var vígð árið
1909 og er nú á forræði Þjóðminjasafnsins, al-
friðuð að utan og innan, hýsir nú þessa
óvenjulegu sýningu sem er ólík öðrum sem
settar hafa verið upp hér á landi. Eins og seg-
ir í formála Margrétar Hallgrímsdóttur þjóð-
minjavarðar að sýningarskránni, taka höfuð-
söfn þjóðarinnar og helstu menningarstofnanir
höndum saman „og bjóða gestum í leiðangur
um íslenskan myndheim fyrr og nú“ á þessari
nýju grunnsýningu Safnahússins, þar sem
„þjóðargersemar hvers konar, forngripir, nátt-
úrugripir, listaverk, skjöl og handrit gefa inn-
sýn í sjónrænan menningararf þjóðarinnar“.
Hún bætir við að þau fjölmörgu sjónarhorn
sem sýningin veitir innsýn í, varpi nýju ljósi á
listrænt gildi og fjölbreytni hins sjónræna
arfs.
Gripirnir á sýningunni koma frá höfuðsöfn-
unum þremur, Þjóðminjasafni Íslands, Lista-
safni Íslands og Náttúruminjasafni Íslands,
auk Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum
fræðum, Landsbókasafni Íslands – Há-
skólasafni, og Þjóðskjalasafni Íslands.
Húsið aðgengilegt að nýju
Markús Þór var ráðinn sýningarstjóri Sjón-
arhorns árið 2013 og hefur síðan unnið með
sérfræðingum og forstöðumönnum stofn-
ananna og haft aðgang að gríðarlega yfir-
gripsmikilli safneign þeirra allra.
„Allar þessar stofnanir koma myndarlega
að sýningunni og eiga hér gripi,“ segir Mark-
ús þegar við göngum inn í fyrsta hluta sýn-
ingarinnar sem kölluð er „Upp“. Hann út-
skýrir að alls séu sjónarhornin sjö og þarna
eru verk helguð andanum. Klippiverk Muggs,
„Sjöundi dagur í paradís“, tekur við okkur í
einum sýningarskápnum og þar eru líka gaml-
ar englamyndir af Þjóðminjasafninu. Sjá má
útskorinn prédikunarstól Hjalta í Vatnsfirði
og yfir honum svífur dúfa eða heilagur andi.
Á einum veggnum eru málverk, teikningar og
ljósmyndir af höfðingjum, með Vigdísi Finn-
bogadóttur brosandi fyrir miðju, og í and-
stæðu horni eru einar tuttugu Maríumyndir,
afar ólíkar: málverk eftir Kjarval, ljósmynd
eftir Jón Kaldal, þurrkaður maríustakkur,
Maríumynd eftir Gunnlaug Scheving, teikn-
ingar frá fyrri öldum, forn útskurður og
myndlýstar bækur.
„Hér sjáum við ólíkar birtingarmyndir Mar-
íu í list og handverki gegnum aldirnar, í
kirkjulist gamals tíma og eins og hún birtist í
þjóðtrú og náttúruvitund,“ segir Markús.
„Allar stofnanirnar sex sem koma að sýn-
ingunni eiga efni sem tengist Maríu og hér er
gaman að sjá tengingarnar á milli þeirra.
Þessi söfn eiga öll sína sögu hér í húsinu.
Nú er húsið gert aðgengilegt að nýju og söfn-
in koma aftur heim.“
Þegar Markús er spurður að því hvort öll
safneign stofnananna hafi verið undir í upp-
hafi, þá segir hann svo vera. Í þeim sé gríðar-
lega mikið af verkum og merkum gripum.
Markús er menntaður myndlistarmaður og í
sýningarstjórn á myndlistarsviði. Er þetta
verkefni ekki mun víðfeðmara en það?
„Vissulega,“ segir hann, brosir og segist
hafa notið þess að kafa í safneignir stofn-
ananna. „Ég hef haft með mér í sýningar-
nefnd sérfræðinga allra stofnananna og við
unnum þetta í góðu samstarfi. Við höfum
fundað reglulega og ég hef treyst á sér-
fræðiþekkingu þeirra þegar við höfum þurft
að velja gripi, skjöl eða annað.
Þetta er ekki allt list en allt hluti af hinum
sjónræna menningararfi okkar.“
Óslitinn sjónrænn þráður
Markús segir að þeir sem komu að undirbún-
ingi sýningarinnar hafi verið sammála um að
hún yrði að vera einstök, hún mætti ekki líkj-
ast neinu sem sett væri upp í Listasafninu eða
Þjóðminjasafninu, heldur yrði hún að end-
urspegla samstarf stofnananna. Því kom ekki
til greina að skipta rýmum Safnahússins á
milli þeirra, gripirnir ættu að blandast og eiga
í samtali.
„Við vorum heldur ekki spennt fyrir því að
reyna að rekja listasöguna á hefðbundinn
hátt, enda er sagan ekki komin það langt að
við hefðum getað unnið þessa sýningu eins og
heildræna rannsókn,“ segir hann. „Það er hins
vegar spennandi að opna fjársjóðskistuna hér
svo fólk geti uppgötvað áhugaverða hluti, það
getur kveikt löngun meðal gesta til að rann-
saka þá nánar. Í bókmenntasögunni litu
margir svo á í eina tíð að hér hefðu bara orðið
til Íslendingasögur og svo kom Laxness, en
síðan hófst rannsóknarvinna og fólk áttaði sig
á því, að eins og Sigurður Nordal orðaði það,
það rynni einn óslitinn þráður gegnum ís-
lenska bókmenntasögu. Við eigum svolítið eft-
ir að uppgötva það í listasögunni, að í hinu
sjónræna er líka óslitinn þráður og að um ald-
ir hafi fólk unnið hér að myndlist og allra-
handa sjónrænum verkum.“
Annar tími, önnur viðhorf
Ekki var hægt að taka hvað sem var til sýn-
inga úr söfnunum, því sumir gripir eru það
viðkvæmir að þeir þola ekki birtuna. Í und-
antekningartilvikum var brugðið á það ráð að
„Það má segja að þetta sé sami leikurinn hjá listamönnunum, bara ólík efni, annar tími, önnur viðhorf,“ segir sýningarstjórinn Markús Þór Andrésson.
Morgunblaðið/Einar Falur
HIN VIÐAMIKLA SÝNING SJÓNARHORN OPNUÐ Í SAFNAHÚSINU VIÐ HVERFISGÖTU
Stórt og afar áhugavert samtal
Í SAFNAHÚSINU VIÐ HVERFISGÖTU VERÐUR Í DAG OPNUÐ ÁHUGAVERÐ SÝNING UM HINN SJÓNRÆNA ARF OKKAR ÍSLENDINGA,
MYNDLIST, HANDRIT, HANDVERK, FORNGRIPI OG SKJÖL. HVERT SEM LITIÐ ER Á SÝNINGUNNI GETUR AÐ LÍTA ÓVÆNT
STENFUMÓT ÓLÍKRA HLUTA FRÁ HINUM ÝMSU TÍMUM ÍSLANDSSÖGUNNAR.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Í sal þar sem unnið er með heimilið getur meðal annars að líta ýmis hannyrðaverk, stóran hús-
gagnaskúlptúr eftir Guðjón Ketilsson, málverk Þorra Hringssonar og Kristínar Jónsdóttur, og lax.
Í þessum stóra skáp er fjallað um Grenjaðarstaðarsókn í meira en tvær aldir, með málverkum af
fólki í hreppnum og landakorti eftir Arngrím Jónsson málara, kirkjubókum og öðrum gögnum.