Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.04.2015, Blaðsíða 55

endurgera nokkra, sem voru taldir bráðnauð-
synlegir; starfsfólk Árnastofnunar gerði þann-
ig nákvæmar eftirmyndir Stjórnar, þar sem
eru einhverjar fegurstu trúarlegu skreytingar
í handritunum, og Íslensku teiknibókarinnar.
Við göngum um annan hluta sýningarinnar
sem kallast „Aftur og aftur“ og þar má meðal
annars sjá teinung sem skýtur aftur og aftur
upp kollinum í íslenskri list; Markús Þór
bendir á útskurð á um þúsund ára gamalli
fjöl, á kistil eftir Bólu-Hjálmar, útskorið
drykkjarhorn og samtímalistaverk eftir Þór
Vigfússon. Þar er líka fagurlega útsaumaður
kvenbúningur, eftir uppskrift Sigurðar Guð-
mundssonar málara, fléttur í gamalli málm-
smíði, gamlar útskornar rúmfjalir, fléttan í
bókahnút Guðbrands biskups í Guðbrandsbi-
blíu og þar við hliðina bókverk eftir Dieter
Roth. „Það má segja að þetta sé sami leik-
urinn hjá listamönnunum, bara ólík efni, ann-
ar tími, önnur viðhorf,“ segir Markús.
„Það er lykilatriði hér að hlutirnir séu ekki
sýndir í einhverju stigveldi, að einn sé talinn
æðri en annar, heldur eru þeir jafnir og sam-
tal á milli þeirra. Þannig kemur skilningurinn
á þeim fram.“ Hann bætir við að öllum texta-
upplýsingum sé haldið í lágmarki í sýningar-
sölunum, fólk sér aldur verka, höfund og heiti,
ef það liggur fyrir, en fræðslan fer fram gegn-
um hljóðleiðsögn, sýningarskrána og vefleið-
sögn.
Við örkum áfram milli sala og herbergja;
sjáum manntalið fræga frá 1703, skáp með
sögu fólks í Grenjaðar-
staðarsókn í tvær og
hálfa öld, verk tengd
þjóðsögum og skrímslum,
herbergi þar sem fjallað
er um dauðann og annað
þar sem unnið er út frá
heimilunum; þar er ým-
iskonar handavinna, hús-
gagnaskúlptúr eftir Guðjón Ketilsson, málverk
Þorra Hringssonar af mat og uppstoppaður
lax á vegg. Í sal um sjónarhornið „Út“ eru
fuglastyttur eftir Guðmund frá Miðdal, nátt-
úruhandrit Benedikts Gröndal og frummyndin
af þekktu plakati Eggerts Péturssonar um
flóru landsins, svo afar fátt sé nefnt. Í risinu
er sjónarhornið „Niður“ og litið á landið fyrir
neðan okkur, í þessari byggingu sem var eitt
sinn sú hæsta í Reykjavík. Safnahúsið er fullt
af áhugaverðum hlutum og víða eru herbergi
og rými fyrir börn, þar sem þau geta skoðað,
rannsakað og unnið út frá hugmyndum sem
kvikna við að skoða sýninguna.
Enn að velja
Þegar spurt er að því hvort sýningin sé hugs-
uð fyrir sívaxandi straum erlendra ferða-
manna, sem vita eflaust lítið um íslenskar
sjónlistir, eða fyrir Íslendinga, svarar Markús
Þór að sýningarnefndin hafi ákveðið að setja
saman sýningu sem væri fyrst og fremst upp-
lýsandi fyrir yngri kyn-
slóðir Íslendinga.
„Vonandi er hún upp-
lýsandi fyrir aðra í leið-
inni,“ segir hann. „Allur
þessi straumur erlendra
gesta hingað breytir þó
eflaust afstöðu okkar til
landsins, og líka sjálfs-
mynd okkar að einhverju leyti, sjálfsmynd
sem má sjá ákveðnar útgáfur af hér í söl-
unum. Það sem vel er gert og hér getur að
líta hlýtur einnig að vekja athygli gesta, hvort
sem þeir eru íslenskir eða frá öðrum löndum.“
Hver var helsta áskorun sýningarstjórans?
„Stórt er spurt…“ svarar Markús hugsi.
„Að vissu leyti var það að skapa heildarmynd
en hér er gríðarlega margt sem fólk hefur
aldrei séð, merkir hlutir.
Hitt er að við erum að setja sýninguna upp
í friðuðu húsi og flækjustigið hvað það varðar
gat á stundum virst geigvænlegt og margir
þurfa að gefa umsögn um hitt og þetta. En
það hefur leyst farsællega og vonandi geta
gestir notið fegurðar byggingarinnar um leið
og þeir njóta sýningarinnar.
Allt hefur þetta byggst á viðamiklu sam-
starfi sex stofnana og tveggja ráðuneyta, sem
var ekki einfalt en allir voru til í að láta á
þetta reyna.“
Og voruð þið löngu búin að velja verkin?
„Við erum enn að velja,“ svarar hann og
skellir uppúr. „En það eru hreinar undantekn-
ingar, strax síðasta sumar vorum við komin
vel á veg með valið en þegar hlutir koma í
hús kalla þeir stundum á aðra, til að teng-
ingar gangi upp og fyllt sé í eyður. Þetta er
allt eitt stórt og vonandi afar áhugavert sam-
tal …“
Fuglaskúlptúrar Guðmundar Einarssonar í Miðdal fyrir miðju, með handritum Benedikts Gröndal
að bókum um náttúru Íslands og frummynd Eggerts Péturssonar að veggspjaldi um flóru landsins.
* Þetta er ekki alltlist en allt hlutiaf hinum sjónræna
menningararfi okkar.
19.4. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 55
„Sýningin er sameiginlegt verkefni sex
stofnana og um leið tveggja ráðuneyta,“
segir Margrét Hallgrímsdóttir, þjóðminja-
vörður og forstöðumaður Safnahússins, um
opnun sýningarinnar Sjónarhorns í Safna-
húsinu við Hverfisgötu í dag. Verkin og grip-
irnir á sýningunni koma úr safneign Þjóð-
minjasafns Íslands, Lista-
safns Íslands, Náttúru-
gripasafns, Stofnunar
Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum,
Landsbókasafns Íslands
– Háskólabókasafns og
Þjóðskjalasafns. Þessi
fagra og merka bygging,
sem er alfriðuð, er á
forræði Þjóðminjasafns-
ins og átti Margrét árið
2003 hugmyndina að slíkri samvinnu stofn-
ananna sem áður voru til húsa í þessari
merku byggingu, sem var teiknuð af danska
arkitektinum Johannes Magdahl Nielsen og
tekið í notkun árið 1909. Fyrst sátu Mar-
grét, Guðrún Nordal, forstöðumaður
Stofnunar Árna Magnússonar, og Halldór
Björn Runólfsson forstöðumaður Listasafns
Íslands, í starfshópi um framtíðarnotkun
hússins. Árið 2013 ákvað ríkisstjórnin að
tillögu þáverandi mennta- og menningar-
málaráðherra að færa Þjóðmenningarhúsið,
eins og það var þá kallað, undir stjórn Þjóð-
minjasafnsins og þar með samþætta starf-
semi beggja stofnana í eina. Um leið var
tekin ákvörðun um að stofnanirnar tækju
höndum saman um nýja grunnsýningu húss-
ins og þá komu hinar þrjár stofnanirnar
einnig að samstarfinu. Þá var myndaður
samráðsvettvangur stofnana um hina nýju
sýningu með verkefnisstjórn forstöðu-
mannanna og undirbúningur sýningar hófs.
Árið 2013 var Markús Þór Andrésson ráð-
inn sem sýningarstjóri og listrænn stjórn-
andi sýningarinnar. Hann fékk til liðs við sig
öfluga sýningarnefnd, skipaða sérfræð-
ingum úr öllum söfnunum.
„Árið 2014 var samþykkt af núverandi
forsætisráðherra að veita fé til endurbóta
hússins og sýningargerðarinnar sem gerði
okkur kleift að sigla verkefninu í höfn. Þá
var tekin ákvörðun um að breyta heiti húss-
ins á ný í Safnahúsið til að undirstrika sam-
vinnu stofnananna í húsinu.
„Allar þær stofnanir sem eiga rætur í hús-
inu koma saman á ný á þessari sýningu,“
segir Margrét. „Ég lít svo á að þessar stofn-
anir hafi síðan flutt að heiman, vaxið og
dafnað í öðrum húsakynnum á síðustu öld,
átt í góðri samvinnu um sýningar í húsinu á
liðnum árum hver um sig, en nú koma þær
saman á ný með sýningunni Sjónarhorn.
Það er spennandi að hefja sig yfir mörk
stofnana og takast á við þetta málefni, sem
er okkar listræni menningararfur, og efna til
þessa samtals. Með þessu móti er unnt að
skoða safnkost hverrar stofnunar í nýju
ljósi.“ Margrét segir það mikilvægt að leggja
grunn og eiga góða samvinnu um blómlega
starfsemi í Safnahúsinu, „og við höfðum það
að leiðarljósi að opna faðm hússins,“ segir
hún. „Aðgengið þarf að vera gott fyrir alla
og það er spennandi að upplifa sýninguna
um allt hús. Auk þess er eins og áður að-
staða til funda og hægt að hýsa ýmsa menn-
ingaratburði í gamla lestrarsalnum sem hef-
ur gefið góða raun. Þar getur fólk komið og
tyllt sér og lesið, fyrir utan að í húsinu er
spennandi veitingahús með nýrri ásýnd sem
ber heitið Kapers, og þá verður fín safnbúð
sem hæfir húsinu og starfsemi þess. Einnig
verður vandað til kynningarefnis með sýn-
ingunni, gefin út bók og boðið upp á hljóð-
leiðsögn.“ Margrét segir að áhersla sé á að
tryggja öryggi gesta á öllum aldri og í sam-
ræmi við kröfur nú, ásamt öryggi þjóðar-
gersemanna sem nú eru til sýnis.
„Húsið er friðlýst og það hefur verið eitt
af grunnstefjum verkefnisins að sýningin
þarf að vera á forsendum hússins. Það leiðir
til þess að húsið nær að lyfta sýningunni,
þar myndast einhver galdur og eins og gest-
ir munu komast að raun um þá nýtur þessi
glæsilega sýning sín einstaklega vel í Safna-
húsinu,“ segir Margrét.
Spennandi að hefja sig yfir mörk stofnana
Margrét
Hallgrímsdóttir
Gestir geta heimsótt lestrarsal Safnahússins án þess að greiða aðgangseyri og unað sér þar við
lestur og grúsk. Þar er sýnd allskyns útgáfa safnanna og verk um sjálfsmynd þjóðarinnar.
Tvö sýningarými í Safnahúsinu eru fyrir sérsýningar og er geirfuglinn nú sýndur í öðru þeirra. Í hinu
er nýtt myndbandsverk Steinu Vasulka, í samstarfi Listasafns Íslands og Árnastofnunar.
Galdrastafir í gömlum handritum mæta hér ab-
strakt verkum, máluðum og skúlptúr.