Reykjalundur - 01.06.1962, Blaðsíða 30

en sjálft innihald og merking laganna látin þróast eftir
því sem reynslan hefur látið í ljós.
í stórum dráttum er hægt að skipta lögunum í fjóra
mikilvæga hluta.
1. Aðstoð við einstaklinga vegna endurhæfingar.
2. Fjárhagsaðstoð til endurhæfingarstofnana.
3. Stuðning til að koma á fót verndaðri iðju og for-
réltindum fyrir fatlaða til vinnu.
4. Skipulagning endurhæfingarstarfseminnar.
Hjálpin til einstaklinganna felur í séx ákvarðanir
um greiðslur af ýmsu tagi, svo sem fyrir sáraumbúðir,
gervilimi, bifreiðir fyrir fatlaða, heyrnartæki og annað,
sem álitið er geta bætt úr eða minnkað afleiðingar ör-
orku. Það er ekki forsenda fyrir greiðslum af þessu
tagi, að aðsloðin hafi atvinnulega þýðingu, þess vegna
geta einnig þeir sem eru á ellistyrk fengið þær. Það er
ekki skilyrði að viðkomandi sé meðlimur örorkutrygg-
inga (sjúkrasamlags) og aðstoð er látin í té án tillits til
fjárhagsástæðna umsækjanda.
Aðstoð er einnig látin í té til sérstakrar hjúkrunar,
að svo miklu leyti sem sú hjúkrun ekki getur átt sér
stað á venjulegum sjúkrahúsum. Hér er einkum átt
við hjúkrun sem bccklunar- og gigtarsjúkrahús láta í té,
ásamt nokkrum einkahælum fyrir taugasjúklinga og
fleira.
Fjölskyldunni greidd framfærsla
og afborganir af skuldum.
Einstaklingshjálpin felur að lokum einnig í sér
greiðslur fyrir verkfæri og vélar, til að hefja sjálfstæð-
an atvinnurekstur, fjárliagsaðstoð til þess sent endur-
hæfur er, og sérslakan framfeerslueyri fyrir fjölskvldu
manns scm verið er að endurhæfa.
Aðeins við hið siðastnefnda getur verið tekið tillit til
fjárhagsaðstæðna viðkomandi, og í því sambandi cr
tneira að segja liægt að segja, að farið sé mjög vægt
í sakirnar. Ég held að aðalatriðin varðandi hinn sér-
staka frainfærslueyri meðan á endurhæfingu stendur,
séu þekkt hér á íslandi, þegar ég gat þess að það
svarar til framfærslueyris, sem berklasjúklingar fá, en
það fyrirkonntlag höfum við haft í Danmörku síðan
árið 1949.
Höfuðatriðin í endurhæfingaraðstoðinni eru þau, að
reynt er að láta „lífsstandard" hins sjúka eða fatlaða,
vera sem svipaðastan því, sem hann var áður en sjúk-
dómurinn eða fötlunin kom til sögunnar. Þetta er gert
að nokkru leyti með því að greiða maka og börnum
tiltölulega háa upphæð sér til frainfærslu og með því
að greiða húsaleigtt, félagsgjöld, tryggingagjöld, afborg-
anir af áhvílandi skuldum, sem viðkomandi hefur tek-
ið á sig o. s. frv. Með þessu ætti að vera hægt að
tryggja, að viðkomandi þyrfti ekki að búa við skort
af neinu tagi, meðan á cndurhæfingunni stendur, og
við gætum að minnsta kosti fullyrt, að það er næstum
útilokað, að nokkur liafi á móti því, að vera endur-
hæfður af fjárhagslegum orsökum.
Dvöl á endurhæfingarstofnunum er annars að sjálf-
sögðu ókeypis fyrir viðkomandi, því sá kostnaður er
greiddur af ríkinu og sveitarfélögunum.
Fjárhagsaðstoðin við endurhæfingarstofnanirnar skipt-
ist þannig, að ríkið greiöir 80% af nettó rekslrarkostn-
aði, en sveitarfélög þeirra, sein endurhæfðir eru, sjá
um afganginn. Sé um að ræða vinnuheimili, þar sem
hinn læknisfræðilegi liluti endurhæfingarinnar skiptir
cnnþá miklu máli, greiðir ríkið meira að segja 90%,
en sveitarfélagið ekki ncma 10%. Sjálf endurhæfingar-
stofnunin ber hins vegar engan kostnað af reksturs-
útgjöldunum.
Við byggingu cndurhæfingarstofnana er það yfirleitt
svo, að byggjandinn, (það getur verið sveitarfélag, eða
eitthvert öryrkjafélagið) verður að útvega fé til að
standa strauin af 10% af kostnaðinum, en framlag rík-
isins til byggingarinnar, húsbúnaðar, tækjauppsetning-
ar. reksturs sjóða o. fl. nemur 90% af hcildarkostnaði.
Samkvæmt lögunum má ennfremur veita styrki til
að koma á fót og reka „vernduð" fyrirtæki, það er að
segja fyrirtæki til að veita þeim öryrkjum vinnu, setn
hafa einhverja hæfileika til að vinna en standast ekki
samkeppni á hinum frjálsa vinnumarkaði, fötlunar
sinnar vegna. Þessi stuðningur er þó enn ekki kominn
í fast horf hjá okkur. Eins og ég minntist á fyrr, eru
þessi lög „rammalög", sem ekki taka afstöðu til allra
atriða — eins og til dæmis varðandi þessi „vernduðu"
fyrirtæki eða vinnustofur, — verðum við því að þreifa
okkur áfram með það.
Þessu er nú þannig háttað, að ríkið greiðir scm svar-
ar 75% af launum f>eirra, sem vinna í jiessum fyrir-
tækjum. Ekki þó meira en 3000 danskar krónur til ein-
staklingsins á ári (rúmlega 18 þús. kr. íslenzkar). Varð-
andi stuðning við að homa slikum fyrirtœkjum á fót,
liggur ekki allt ljóslega fyrir ennþá, en cndirinn verð-
ur sennilega sá, að ríkið greiðir 50% og sá, sem kemur
fyrirtækinu á fót 50%.
Oryrkjar njóti forréttinda.
I sambandi við það, sem ég sagði um „vernduð"
störf er rétt að það komi fram, að við höfum ekki,
að minnsta kosti ekki ennþá, tekið upp hið svokallaða
kvótakerfi, eins og mörg lönd liafa gert. Eins og kunn-
ugt er, hafa víða verið sett lög þess efnis, að vinnu-
veitendum beri skylda lil að ráða til starfa ákveðna
tölu af öryrkjum miðað við starfsmannafjölda. Hins
\egar er hjá okkur lagalegur grundvöllur fyrir því, að
gefa út reglugerð, |>ar sem væri kveðið á um, að yfir-
völdtim væri skylt að láta öryrkja njóta forréttinda
um vinnu, að svo miklu leyti sem |>eir geta unnið
Reykjalundur
28