Læknablaðið - 01.12.2015, Qupperneq 19

LÆKNAblaðið 2015/101 575
Inngangur
Á Norðurlöndunum eru alvarlegir brjóstholsáverkar
mun oftar af völdum umferðarslysa en vegna hníf- eða
skotáverka.1 Ífarandi áverkum á hjarta fylgja oftast lífs-
hættulegar blæðingar og gollurshúsþröng (pericardial
tamponade) þar sem dánartíðni getur verið mjög há, eða
yfir 90% samkvæmt sumum rannsóknum.1 Nái sjúk-
lingur lifandi inn á sjúkrahús eru horfur betri, sérstak-
lega ef hjartað slær og engir aðrir lífshættulegir áverkar
eru til staðar. Í slíkum tilfellum getur komið til greina
að framkvæma brjóstholsskurð á bráðamóttöku (emer­
gency department thoracotomy, EDT) þar sem gollurshús-
ið er opnað og létt á gollurshúsþröng. Einnig er hægt að
beita beinu hjartahnoði og reyna að stöðva blæðinguna.1
Bráðir brjóstholsskurðir (emergency thoracotomy) eru í
stórum dráttum þrenns konar (myndir 1a-c). Oftast er
farið á milli fjórða og fimmta rifs vinstra megin (left
anterolateral thoracotomy) (mynd 1b) en einnig kemur
til greina að opna bringubeinið endilangt (sternotomy)
(mynd 1a) sem oftast er gert með sög. Loks er hægt að
opna þvert yfir neðanvert brjóstholið (clamshell opening)
(mynd 1c). Síðastnefndi skurðurinn er að mörgu leyti
einfaldari en bringubeinsskurður, er fljótlegri og veitir
gott aðgengi að líffærum í neðanverðu brjóstholi. Hann
veitir hins vegar síðri aðgang að stóru æðunum ofar
í brjóstholi, samanborið við bringubeinsskurð. Í dag
mæla margir með „clamshell“-skurði við bráðaaðgerð
á brjóstholi vegna áverka, sérstaklega þegar aðgerðin
er framkvæmd af öðrum en brjóstholsskurðlæknum.2
Fjöldi rannsókna hefur sýnt að bráður brjósthols-
skurður getur bjargað lífi sjúklinga með ífarandi
áverka á brjósthol, en langoftast (>90% tilfella) er um
karlmenn að ræða.3 Flestar þessara rannsókna eru frá
stórborgum í Bandaríkjunum og Suður-Afríku þar sem
Stunguáverkum á hjarta fylgja oftast lífshættulegar blæðingar og gollurs-
húsþröng þar sem dánartíðni er mjög há. Nái sjúklingar lifandi á sjúkrahús
eða innan við 15 mínútur eru liðnar frá því að engin lífsmörk hafa fundist
getur komið til greina að framkvæma bráðan brjóstholsskurð á bráða-
móttöku. Árangur þessara aðgerða er þó umdeildur. Hér er lýst fertugum
karlmanni sem hlaut hnífstungu í hjarta sem olli gollurshúsþröng og
hjartastoppi. Gerður var brjóstholsskurður á bráðamóttöku og tókst að
koma hjartanu í gang með beinu hjartahnoði og loka síðan gatinu á hjart-
anu. Rúmlega hálfu ári síðar er sjúklingurinn við góða heilsu. Þetta tilfelli
sýnir að hægt er að bjarga lífi sjúklinga með lífshættulega áverka á hjarta
með bráðum brjóstholsskurði.
ÁgrIp
tíðni stungu áverka er há.3 Lifun eftir brjóstholsskurð er
þó breytileg eftir sjúkrahúsum og var aðeins tæp 8% í
stórri safnrannsókn á bæði sljóum (blunt injury) og ífar-
andi áverkum.4 Í rannsókn frá Stavanger var árangur enn
síðri en þar lifði enginn af 10 sjúklingum aðgerðina af.5
Betri árangri hefur þó verið lýst, einkum þegar aðeins
er um að ræða stunguáverka á hjarta þar sem allt að
þriðjungur sjúklinga lifir aðgerðina.4 Þetta á helst við ef
hjartsláttur er til staðar við komu á sjúkrahús og þegar
ekki hefur þurft að beita hjartahnoði lengur en í 15 mín-
útur fyrir komu á bráðamóttöku.1 Í flestum rannsóknum
er lifun eftir bráðan brjóstholsskurð þó mun síðri (<10%),
sérstaklega á minni sjúkrahúsum og eftir sljóa fjöláverka.
Aðgerðin hefur því verið umdeild.5
Greinin barst
11. ágúst 2015,
samþykkt til birtingar
5. nóvember 2015.
Höfundar hafa
útfyllt eyðublað um
hagsmunatengsl.
Hnífstunguáverki á hjarta meðhöndlaður
með brjóstholsskurði á bráðamóttöku
– sjúkratilfelli
Anna Sigurðardóttir1 læknir, Sigurjón Örn Stefánsson2 læknir, Bergrós Kristín Jóhannesdóttir1,3 læknir, Tómas Guðbjartsson1,3 læknir
1Hjarta- og
lungnaskurðdeild,
2svæfinga- og
gjörgæsludeild
Landspítala, 3læknadeild
Háskóla Íslands.
Fyrirspurnir:
Tómas Guðbjartsson
tomasgud@landspitali.is
http://dx.doi.org/10.17992/lbl.2015.12.55 S J Ú K R A T I L F E L L I
Mynd 1a-c. Mismunandi brjóstholsskurðir við áverka á brjósthol.
a. Bringubeinsskurður (sternotomy). b. Vinstri brjóstholsskurður (antero-
lateral thoracotomy). c. Þverskurður yfir neðanvert brjósthol (clam-shell
thoracotomy). Teikning: Bergrós Kristín Jóhannesdóttir.
Höfundar fengu samþykki
sjúklings fyrir þessari
umfjöllun og birtingu.
a
b
c
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
-
A
c
ta
v
is
5
1
8
0
0
2
Virkt innihaldsefni: Hver freyðitaa inniheldur 400 mg af dísúlfíram. Ábendingar: Áfengissýki. Skammtar og
lyagjöf: Fullorðnir: Byrjunarskammtur 800 mg daglega í 2–3 daga. Viðhaldsskammtur: 100–200 mg daglega eða
600–800 mg tvisvar í viku. Frábendingar: Ómeðhöndlaðir hjartasjúkdómar, háþrýstingur, staðfest geðrof, alvarlegar
vefrænar heilaskemmdir, alvarlegar persónuleikatruanir, áfengisneysla, ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverju
hjálparefnanna. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg atriði má nálgast í
sérlyaskrá – www.serlyaskra.is. Pakkningar og hámarksverð í smásölu (ágúst 2015): 400 mg, 50 stk: 10.538 kr.
Afgreiðsluflokkur: R. Greiðsluþátttaka: G. Markaðsleyfishafi: Actavis Group hf. Frekari upplýsingar: www.actavis.is,
s: 550 3300. Dagsetning síðustu samantektar um eiginleika lyfsins: 14. febrúar 2012. Ágúst 2015.
– 400 mg freyðitöurAntabus
Við áfengissýki