Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Page 38

Kirkju á Kirkjubóli er fyrst getið í máldaga frá árinu 1333.73 Máldaginn
er greinargóður um eignir og réttindi kirkjunnar og í honum segir að
herra Jón biskup (Halldórsson, norskur og sat til 133974) hafi vígt
kirkjuna svo að minnsta kosti var þar ný kirkja það ár. Í honum segir að
messudagur hafi verið Ólafsmessa hin síðari sem var 3. ágúst75 og getur
um að þar megi jarðsetja. Þar er jafnframt sett kvöð á ábúendur að halda
kirkjudaga að Eyri. Að mati höfundar má sjá þarna vísbendingar um átök
við Eyrarklerk. Kvaðarinnar er aftur getið árið 1363.76 Í máldögum frá
136777 og 139778 er kvöðin um kirkjudag að Eyri afnumin. Kvöðin hafði
átt við íbúa að Kirkjubóli, Fossum og Engidal. Það þýddi að þeir sem áttu
kirkjusókn að Kirkjubóli höfðu orðið að sækja messu að Eyri með vissu
millibili en nú var það afnumið sem þýddi minni tekjur að Eyri.
Ólafur Lárusson byggði grun sinn um að kirkjan væri eldri á annars
vegar nafninu og hins vegar á tilvísun í Eyrarmáldaga frá 1286 sem þegar
hefur verið getið um. Að auki vekur athygli að í máldaga Eyrarkirkju frá
1333 er vísað í samninga biskups við Eyrarklerk og bóndann að Kirkju-
bóli um að á Kirkjubóli væri söngur „sem að fornu hefur verið...“. 79
Hvergi er kirkjunni lýst eða eignum hennar fyrr en árið 1397.
Þar segir: „Innann sig a hun 2 krossa og Maríulíkneski, refil um kór
öðrumegin. Merki...“.80 Í máldaga frá 1570 segir: „Item [í kirkjunni]
messuklæði svo sem ný sæmileg. einn silfurkaleikur, [að] ofan silfur en eir
undir. Patínan med silfur. Eitt alltarisklæði. Tvær klukkur litlar. Ein lítil
bjalla. Eitt glóðarker. Einn koparhjálmur lítill...“81 Að auki segir að kirkjan
eigi járnkarl og 30 hundruð í jörðinni. Fullyrðingin um að kirkjan eigi
jörðina upp á 30 hundruð kann að vera eitthvað málum blandin þar sem
það er eina skiptið sem þetta er nefnt.
Vikið er að kirkjunni í sambandi við aflát (afgipt) í mál dögunum frá
1333 og allt til 1452 en það ár staðfesti Gottskálk Keneksson Hólabiskup
aflát handa þeim sem sóttu með góðfýsi Kirkjubólskirkju.82 Að auki er
kirkjan nefnd í sambandi við eignar halds deilu á skóginum í Botnsdal
nokkrum sinnum og önnur bókhaldsmál.83
Kirkjunnar var getið 1710 í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns.
Bænhús höfðu verið á fjórum stöðum í Skutulsfirði (Fossum, Engi-
dal, Arnardal neðri og í Tungu) fram yfir 1710.84 Í Jarðabók geta Árni og
Páll um bænhús í Arnardal og að Kirkjubóli en ekki á hinum stöð unum.
Reyndar hafði ekki verið messað í Arnardal neðri „í manna minni...“.85
Í prentuðum máldögum Skálholtsbiskupa er Kirkjubóls jafnan
getið í þeim hluta sem nær yfir Ísafjarðardjúp og er svo fram yfir 1570.
Í máldagabókum Brynjólfs Sveinssonar, Þórðar Þorlákssonar og Jóns
KIRKJUBÓL VIÐ SKUTULSFJÖRÐ 37