Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Síða 58

Benjamín Sigvaldasyni ber um flest saman við frásögn Theódórs þótt
hann ynni ekki í námunni fyrr en sumarið 1918. Hann segir að vinna
hafi hafist kl. 7 á morgnana. Sumir byrjuðu að bora holur fyrir sprengiefni
en aðrir að skilja kolin frá grjótinu. Var það vandaverk og aðeins hinir
traustustu menn settir í það, enda gæði kolanna undir því komin hvernig
til tókst. Hver laus moli fyrir sig var tekinn og hann klofinn með handexi.
Mest af því sem losnaði var grjót. Þegar búið var að hreinsa kolin frá
var grjótið flutt úr námunni á vagni og var sporið niður í móti. Tveir
til fjórir menn fylgdu hverjum vagni en þeir voru um 200 kg tómir og
voru tveir til fjórir vagnar tæmdir á dag. Erfiðast var að koma vögnunum
aftur upp í námuna.25 Theódór Friðriksson segir að menn hafi unnið
við kolahreinsunina tveir og tveir saman, fjórir menn síðan mokað
grjótinu upp á vagnana og losað þá fyrir utan. Þar hafi tveir menn jafnað
úr grjótbingnum og hafi til þess verks valist menn sem ekki gátu unnið
inni í námunni. Kolin hafi verið geymd inni í námunni í afkimum og
ranghölum sem búið var að tæma. Í fyrstu var náman lýst með olíu- og
karbítlömpum en hvorir tveggja hafi reynst illa. Endirinn var sá að náman
var lýst með tólgarkertum.26 Bjarni Þorsteinsson í Ytri-Tungu segir hins
vegar að karbíturinn og olían hafi reynst vel en ómögu legt hafi verið að
fá meiri karbít keyptan og öll glösin á lömp unum eyðilagst. Þá hafi verið
notuð stearínkerti og síðan tólgarkerti. Þau hafi lýst illa. Þegar öll tólg á
Tjörnesi var uppurin var notast við lýsi sem brennt var í niðursuðudósum
og þegar það var búið var notast við steinolíu en hún var langverst,
reykurinn kolsvartur og fór mjög fyrir brjóstið á mönnum.27
Um vorið var farið að skipa út kolum og þá urðu menn að vaða
með kolapokana á bakinu út að uppskipunarbátnum. Ef rétt er munað
hjá Theódóri virðist lítið gagn hafa verið í bryggjunni sem smíðuð var
haustið 1917.28 Húsvíkingar notuðu hins vegar Tungukol allan veturinn
og var kolunum ekið þangað á sleðum því hafþök voru af ís um
veturinn.29
Um sumarið kom svo vanur sænskur námumaður, Alfred Olson, til
starfa við námuna og leist honum í tæpu meðallagi á námugöngin, sagði
það hreina heppni að ekki hefðu orðið stórslys. Hann lét styrkja loftið,
skipta um verkfæri og voru þau nýju mun liprari í meðförum. Hann lét
einnig lækka vagnana. Hann byrjaði á nýjum göngum norðar en eldri
göngin en þau urðu aldrei mjög löng.30 Hann breytti líka vinnutilhögun í
námunni og tók upp ákvæðisvinnu.31
HOLLUR ER HEIMAFENGINN BAGGI 57