Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Page 59

Rekstur námunnar
Um leið og vinnsla hófst leitaði Egill Sigurjónsson eftir tilboðum í
flutning á kolunum til Reykjavíkur. Geysileg eftirspurn var eftir kol unum
í upphafi og fullyrðir Jónas Þorsteinsson í skýrslu til Stjórnar ráðsins að
pantanir hafi borist upp á 2000 smálestir og vonlaust sé að anna þeirri
eftirspurn. Meðal þeirra sem vildu kaupa kol voru sveitar félög, fyrirtæki
svo og ASÍ sem væntanlega var á höttunum eftir kolum fyrir félagsmenn
sína. Verðið á kolunum var í fyrstu lágt, 33-35 kr. afhent við námuna, en í
september varð ljóst að við svo búið mátti ekki standa og hækkaði verðið
þá í 40 kr. Þegar vegamálastjóri tók við rekstr inum hækkaði verðið svo í
55 kr.
Tungukolin hafa óneitanlega hlotið misjöfn eftirmæli. Að sjálfsögðu
stóðu þau langt að baki erlendum steinkolum en þó virðast þau hafa
verið ærið misjöfn að gæðum. Í umræðum um Tungunámu á Alþingi
kom fram að sumum þóttu þau brúkleg en öðrum fannst þau léleg. Gísli
Sveinsson alþingismaður fullyrti að það borgaði sig betur að kaupa dýr
ensk kol heldur en að nota Tungukol. Einar Arnórsson tók undir þetta og
sagði að þótt ensk kol kostuðu 300 kr. tonnið en Tungukol 100 kr. vildi
hann miklu frekar nota ensk kol.32 Pétur Jónsson frá Gautlöndum sagðist
hafa notað Tungukol og ef þau væru vel vinsuð (hreinsuð) væru þau á
við venjuleg ofnkol. Pétur sagði að gott væri að blanda kolin með öðrum
betri og Tungukolin þyrftu stærri ofna en erlend kol.33
Ekki verður betur séð af heimildum en alla tíð hafi nokkur lausatök
verið á rekstri námunnar. Endalaus vandræði voru vegna þess að
sprengiefni og ýmsar aðrar nauðsynjar til rekstursins fengust ekki og var
ýmsu kennt um. Theódór Friðriksson fullyrðir einnig að samkomulagið
hafi ekki verið sem best milli þeirra Jónasar verkstjóra og Benedikts
umsjónarmanns.34 Sama var uppi á teningnum þegar Alfred Olson, sænski
námufræðingurinn, tók til starfa og sagði Benjamín Sigvaldason að þeir
Jónas hefðu fengið tvo verkamenn til að skrifa skammargreinar í blað
hvor um annan.35
Svo mikið er víst að eftir nokkrar umræður í ársbyrjun 1918 var Geir
Zoëga vegamálastjóra falinn rekstur námunnar og tók hann formlega
við honum í byrjun mars. Lét hann af því tilefni gera úttekt á rekstri
námunnar og þá kom í ljós að gríðarlegt tap hafði verið á rekstrinum.
Beinn kostnaður við hvert tonn af kolum hafði verið þegar best lét 80
kr. en 120 kr. þegar kolin í námunni fóru að minnka. Heildargjöld vegna
námunnar höfðu verið 188.398 kr. og 5 aurar og tap á rekstrinum um
102.161 kr. og 83 aurar. Alls höfðu verið unnin úr námunni tæp 1011
58 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS