Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Page 92

var mun víðtækari og persónulegri en hjá Finni og engu líkara en hann
hafi verið við því búinn að verjast með kjafti og klóm. Hann sakaði
Finn um skort á vandvirkni og sagði það frekju í honum að telja sig
hafa einkarétt á bæjanafnaskýringum. Hann vændi hann um snobb og
dómgreindarskort og sagði að hann væri ekki þekktur fyrir að skrifa
fyrirmyndaríslensku þannig að vart tæki því að stæla verk hans.25 Líklega
stafar þetta ósanngjarna skot á Finn af því að hann bjó í Danmörku og
skrifaði flest verk sín á dönsku.
Deilur þeirra tveggja snerust því ekki nema að litlu leyti um
mismunandi skoðanir á bæjanöfnum. Flest sem þeir deila um eru algerir
smámunir og ágreiningurinn virðist sprottinn af fræðimannapólitík og
flokkadráttum. Þess má þó geta að þetta var ekki eina ágreiningsefni
þeirra á lífsleiðinni. Í ævisögu sinni ásakar Hannes Finn um hroð-
virknisleg vinnubrögð við útgáfu á Annálum hins íslenska bók-
menntafélags.26 Þetta var þegar Hannes hafði nýverið snúið sér að rit-
og fræðistörfum upp úr 1910. Fimmtán árum síðar, skömmu eftir að
ritdeilan í Árbók náði hámarki, á svo Finnur að hafa staðið í vegi fyrir
því að Hannes endurheimti gömul íslensk skjöl úr Konunglega safninu
í Kaupmannahöfn.27 Í ævisögu sinni fer Hannes nokkrum orðum um
viðskipti þeirra Finns í Árbókinni. Hann segir m.a. að „Finnur hafi
farið þar fremur leiðinlega hrakför, og sýnt átakanlega, að skarpleiki og
dómgreind séu ekki þeir hæfileikar, sem hann sé ríkulega gæddur af
náttúrunnar hendi.“28
Ef ritdeila þeirra Hannesar og Finns er skoðuð ofan í kjölinn og reynt
að sneiða hjá illmælgi og óréttmætri gagnrýni kemur í ljós að hvað
örnefnaskýringar varðar greinir þá í meginatriðum einungis á um tvennt.
Í fyrsta lagi er Finnur frjálslyndari en Hannes og vill samþykkja orðmyndir
sem fram eru komnar af eðlilegri málþróun og hafa lengi tíðkast í
sveitum. Það sem Finnur kallar málþróun nefnir Hannes málskemmd. Í
öðru lagi er Hannes ekki reiðubúinn að samþykkja að málfræði gagnist
alltaf og sé alger nauðsyn til að útskýra örnefna breytingar. Báðir virðast
hafa nokkuð til síns máls.
Skrif Margeirs Jónssonar
Nokkrum árum áður en ritgerð Hannesar Þorsteinssonar var prentuð
í Árbók hafði grein birst neðanmáls í Íslendingi. Hún hét „Torskilin
bæjanöfn í Skagafjarðarsýslu“ og var höfundurinn Margeir Jónsson, bóndi
og fræðimaður á Ögmundarstöðum. Hann hafði áður ritað um ýmis efni
í Árbók, t.d. um eyðibyggðir á Hryggjardal í Skagafirði o.fl. Umrædda
BÆJANÖFN BROTIN TIL MERGJAR 91