Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.2010, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 5. febrúar 2010 FRÉTTIR
segir á einum stað frá fulltrúa mats-
fyrirtækisins Moody’s sem hafði meiri
áhyggjur af Icesave en af nokkru öðru
í íslenska bankakerfinu, enda væru
innlánin viðkvæm og háð trausti og
trúnaði á markaði, ekki aðeins trausti
á Landsbanka Íslands heldur öllu ís-
lenska bankakerfinu. „Seðlabanka-
menn fóru yfir þau rök sem væru
gegn því að þessi innlánsreikningur
væri jafnótraustur og Moody’s hafði
áhyggjur af, en ekki er líklegt að öll-
um efasemdum þeirra hafi verið eytt,“
segir í óundirrituðu minnisblaðinu
sem eignað er Davíð.
Bankarnir lofaðir
skömmu fyrir hrun
Skömmu eftir þetta skipuleggja
stjórnvöld fundi í Kaupmannahöfn
og New York með Viðskiptaráði,
bönkunum og fleiri aðilum. Fund-
irnir voru beinlínis ætlaðir til þess að
draga úr tortryggni gagnvart íslensku
bönkunum sem sáu nú ekki fram á
að geta fjármagnað sig með lánum
frá erlendum bönkum næstu miss-
erin. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir ut-
anríkisráðherra sótti fundinn í Kaup-
mannahöfn 11. mars 2008. Á fundi
með blaðamönnum þar svaraði hún
spurningu um það hvernig íslensk
stjórnvöld myndu bregðast við meiri
háttar vanda íslensku bankanna:
„Ég lít á þetta sem algerlega fræði-
lega spurningu vegna þess að bank-
arnir hafa það ágætt. En ég vil jafn-
framt benda á, að bæði ríkisstjórnin
og Seðlabankinn hafa burði til að
hindra lausafjárþurrð, verja spari-
fjáreigendur og koma í veg fyrir að
peningakerfið raskist. Við ráðum yfir
nauðsynlegum verkfærum og ég get
fullvissað ykkur um að íslenska ríkis-
stjórnin myndi að sjálfsögðu bregð-
ast við með sama hætti og hver önn-
ur ábyrg ríkisstjórn myndi gera kæmi
slík staða upp.“
Þetta hefur reynst vera í aðalat-
riðum rangt hjá Ingibjörgu Sólrúnu.
Hvorki ríkisstjórnin né Seðlabank-
inn höfðu burði til að hindra lausa-
fjárþurrð þegar á reyndi. Viðbrögð
stjórnvalda voru einnig á þann veg
að styðja ekki við sparifjáreigendur í
Hollandi og Bretlandi.
Staðan sterk í mars
Geir H. Haarde fór til fundar við
Bandaríkjamenn tveimur dögum
síðar og svaraði spurningum í New
York 13. mars 2008. Hann benti á að
íslensku bankarnir hefðu vissulega
fundið fyrir sviptingum á alþjóðleg-
um fjármálamörkuðum, sem hefðu
meðal annars haft það í för með sér
að það væri bæði erfiðara og dýrara
fyrir alþjóðlega banka að verða sér
úti um fjármagn. Aftur á móti væri
staða bankana sterk. Gögn Fjármála-
eftirlitsins bentu til sterkrar eigin-
fjárstöðu þeirra og getu þeirra til að
standast ströng álagspróf sem eftir-
litið framkvæmir reglulega.
„Það bendir allt til þess að ís-
lensku bankarnir standi vel og ég er
sannfærður um að þeir munu standa
af sér núverandi storma á alþjóðleg-
um fjármálamörkuðum,“ sagði Geir.
Þetta reyndist einnig rangt.
Óveðursskýin hrannast upp
Á þessum tíma var búið að koma á
fót starfshópi um fjármálastöðug-
leika sem hélt fundi reglulega. Þar
innan veggja var fjallað um alvarleg-
ar upplýsingar um íslenska banka-
kerfið og yfirvofandi lausafjárvanda
þeirra. Svo er að sjá sem embættis-
menn, Fjármálaeftirlitið og Seðla-
bankinn og fulltrúar þeirra í starfs-
hópnum hafi á vormánuðum 2008
átt erfitt með að horfast í augu við
vandann. Landsbankinn ryksug-
aði ríkisskuldabréf og húsnæðisbréf
á íslenska markaðnum með lánum
frá Seðlabankanum og kom þeim í
verð í Lúxemborg og Hollandi fyrir
500 til 600 milljónir evra. eða allt að
100 milljarða króna. Á þessum tíma
hlaut lausafjárstaða Landsbank-
ans að hafa verið það alvarleg að til
álita hefði átt að koma af hálfu FME
að grípa inn í á grundvelli laga um
fjármálafyrirtæki (161/2002) og taka
fyrirhugaða söfnun Icesave-innlána
Landsbankans í Hollandi til endur-
skoðunar. Þar hefðu innstæðutrygg-
ingar vegið þungt svo sem Bretar
voru þegar farnir að benda íslensk-
um stjórnvöldum og eftirlitsaðilum
á. Icesave-innlánin í Hollandi hófust
á vegum Landsbankans 29. maí árið
2008.
Fyrir liggur að seðlabankar og
fjármálaeftirlitið í Hollandi höfðu
allt á hornum sér varðandi íslensku
bankana á þessum tíma.
Fram kemur í bók Styrmis Gunn-
arssonar, „Umsátrið“ að Lands-
bankamönnum hafi settir úrslita-
kostir af hálfu Breta um að flytja yrði
Icesave í dótturfélag Landsbankans í
Bretlandi og þar með í þarlenda lög-
sögu fyrir lok ágústmánaðar, aðeins
tveimur mánuðum eftir að bankinn
hóf Icesave-innlánin í Hollandi. „Ná-
ist ekki samkomulag verði starfsemi
Landsbankans í Bretlandi stöðvuð.“
Sá böggull fylgdi skammrifi að
flytja þurfti fimmtung eiginfjár
Landsbankans til Bretlands sem
tryggingu á móti Icesave-innstæð-
unum. Bankinn þurfti því á hundr-
uð milljarða króna láni að halda sem
vonlaust virtist vera að fá erlendis.
Í frásögn Styrmis höfðu eftir-
farandi boð komið frá breska fjár-
málaeftirlitinu þegar í lok júlí í fyrra:
„Efnahagsástandið á Íslandi er, að
okkar mati, verra en þið viljið halda
fram og í því felst að áhættan fyrir
breska innstæðueigendur í Lands-
bankanum er meiri. Við teljum ekki
að Seðlabanki Íslands geti verið lán-
veitandi til þrautavara eða að hann
geti fjármagnað innstæðukerfið ís-
lenzka.“
Ástandið alvarlegt
Löngu síðar, í réttarhöldum yfir Baldri
Guðlaugssyni vegna meintra inn-
herjaviðskipta með eigin hlutabréf
í Landsbankanum skömmu fyrir
bankahrunið, bar hann að ástandið
hefði verið mjög alvarlegt. Baldur, sem
var ráðuneytisstjóri fjármálaráðuneyt-
isins, sat fundi starfshóps um fjár-
málastöðugleika sumarið 2008. Þann
29. júlí það ár lét hann færa til bók-
ar að ef þær upplýsingar, sem nefnd-
in fjallaði um, yrðu á almanna vitorði
yrði það banabiti íslensku bankanna.
Brugðust ekki við
Í júní í fyrra birtust fréttir af skýrslu
tveggja hollenskra prófessora í fjár-
málarétti við háskólann í Amsterdam
um Icesave-málið. Skýrsluna gerðu
þeir fyrir hollensk stjórnvöld. Þar kom
fram að hvorki Landsbankinn né FME
hafi viljað viðurkenna eða gengist við
þeim vanda sem Landsbankinn var
kominn í sumarið 2008. Þar að auki
hafi bæði forsvarsmenn Landsbank-
ans og FME látið undir höfuð leggjast
að grípa til nauðsynlegra ráðstafana
sem hefðu getað dregið úr tjóninu. Því
beri Landsbankinn og FME höfuðsök
í málinu.
Í raun og veru er framburður Arn-
old Schilders, yfirmanns innra eftirlits
hjá hollenska seðlabankanum, fyrir
hollenska þinginu rökrétt framhald af
skýrslu lagaprófessorana frá Amster-
dam snemmsumars í fyrra. Schilder
staðhæfir að íslenska Fjármálaeftirlit-
ið hafi blekkt Hollendinga og hreint út
sagt logið til um stöðu Landsbankans
fram á síðustu stundu fyrir hrun.
Neituðu blekkingum
Björgvin G. Sigurðsson, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, var ráðherra
bankamála þegar þrír stærstu bank-
ar þjóðarinnar féllu. Björgvin sagði á
Alþingi síðastliðinn fimmtudag að yf-
irvöld hefðu ekki logið að erlendum
eftirlitsstofnunum stuttu fyrir efna-
hagshrun 2008 og brást þar við orðum
Arnold Schilders.
Sama er að segja um Jónas Friðrik
Jónsson sem var forstjóri Fjármáleft-
irlitsins þegar bankarnir féllu. Hann
vísaði orðum Schilders einnig á bug
með yfirlýsingu.
Björgvin vitnaði í yfirlýsingu Jónas-
ar í þinginu og þvertók fyrir að hann
hefði sagt ósatt um stöðu mála. „Ég
get fullyrt það að íslensk stjórnvöld
voru ekki að ljúga að erlendum eftir-
litstofnunum á þessum tíma og langt
frá því.“
Björgvin sagði enn fremur: „Aug-
ljóst er að hann (Schilder) var að
reyna að beina kastljósinu annað með
mjög grófu og stóryrtu og ómálefna-
legu orðalagi sem á sér enga stoð í
raunveruleikanum.“
Hafi íslensk stjórnvöld haldið vill-
andi eða röngum upplýsingum að
Hollendingum og Bretum um Lands-
bankann allt fram að hruni hans
daprast vonir um að dómstólaleiðin
geti skilað Íslandi ávinningi í Icesave-
deilunum.
Úr 36. grein laga um fjármálafyrirtæki númer 161 frá árinu 2002:
Tilkynningu (...) skulu fylgja upplýsingar um í hvaða ríki fyrirhugað sé að
stofna útibú, lýsing á starfsemi útibúsins, skipulagi þess og fyrirhugaðri
starfsemi og upplýsingar um heimilisfang útibúsins og nöfn stjórnenda
þess.
Eigi síðar en þremur mánuðum frá því að Fjármálaeftirlitinu bárust upp-
lýsingar (...) skal það senda staðfestingu til lögbærra yfirvalda gistiríkis á
að fyrirhuguð starfsemi sé í samræmi við starfsleyfi fyrirtækisins. Jafnframt
skal Fjármálaeftirlitið senda lögbærum yfirvöldum gistiríkis upplýsingar
um eigið fé fyrirtækisins, gjaldfærni, tryggingar innlána og bótakerfi sem
verndar viðskiptavini útibúsins. Hlutaðeigandi fyrirtæki skal samtímis
tilkynnt að framangreindar upplýsingar hafi verið sendar.
Fjármálaeftirlitið getur bannað stofnun útibús skv. 1. mgr. ef það hefur
réttmæta ástæðu til að ætla að stjórnun og fjárhagsstaða hlutaðeigandi
fjármálafyrirtækis sé ekki nægilega traust. Fyrirtækinu skal tilkynnt
afstaða Fjármálaeftirlitsins svo fljótt sem auðið er og eigi síðar en þremur
mánuðum frá móttöku fullnægjandi upplýsinga skv. 2. mgr.
Fjármálaeftirlitið getur
bannað stofnun útibús
- upplýsa skal um tryggingar innlána
n 31. mars 2006 Landsbankinn tilkynnir FME um opnun útibús í Hollandi.
Starfsemin nær til útlánastarfsemi og fyrirtækjaráðgjafar.
n 25. apríl 2006 FME sendir tilkynningu ásamt gögnum til eftirlitsyfirvalda
í Hollandi. Þetta er gert á grundvelli 36. greinar laga um
fjármálafyrirtæki (161/2002).
n 30. júní 2006 Eftirlitsyfirvöld í Hollandi senda tilkynningu til FME um að þau
hafi móttekið tilkynningu FME um opnun útibús Landsbank-
ans í Hollandi.
n 6. sept. 2007 Landsbankinn tilkynnir FME að hann hyggist færa út kvíarnar í
Hollandi og ætli að hefja innlánastarfsemi.
n 17. sept. 2007 FME sendir tilkynningu til hollenska fjármálaeftirlitsins um
áform Landsbankans (á grundvelli laga númer 161/2002).
n 29. maí 2008 Landsbankinn hefur innlánastarfsemi í Hollandi undir merkjum
Icesave og safnaði um 300 milljörðum króna meðal sparifjár-
eigenda í Hollandi fram að bankahruni.
Hollenska fjármálaeftirlitið sendi ekki bréf til baka vegna tilkynningar FME frá
17. september 2007. Samkvæmt bankatilskipun Evrópusambandsins (2006/48/
EC) er fjármálafyrirtæki (Landsbankanum) heimilt að hefja starfsemi tveimur
mánuðum eftir að tilkynning hefur verið send frá heimaríki. - Um 9 mánuðir liðu
frá því Landsbankinn tilkynnir um innlánsáform sín í Hollandi þar til Icesave-inn-
lánin hefjast 29. maí 2008. Á þeim tíma er lausafjárstaða bankanna orðin afar
ótrygg, ekki síst Landsbankans, og FME átti að sinna öryggiseftirliti í bankanum í
samræmi við lög um fjármálafyrirtæki (161/2002).
Icesave í Hollandi
Augljóst er að hann (Schilder)
var að reyna að beina
kastljósinu annað með
mjög grófu og stóryrtu
og ómálefnalegu orða-
lagi sem á sér enga stoð
í raunveruleikanum.
Jóhanna fundaði með Barroso Mikil leynd hvíldi
framan af yfir fundi Jóhönnu Sigurðardóttur með
Jose Manuel Barroso, forseta framkvæmdastjórnar
Evrópusambandsins. Á fundinum var meðal annars
rætt hvernig leyst skyldi úr þeim vanda sem íslensk
þjóð stendur frammi fyrir.