Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.2010, Síða 33

föstudagur 20. ágúst 2010 viðtal 33
ég byrjuð að vinna í sjálfri mér á Stígamótum og
það var farið að rofa aðeins til. En ég segi oft að
Thelma mín hafi oftar en einu sinni bjargað lífi
mínu. Ég hef alltaf getað leitað til hennar.“
Of ómerkileg fyrir Ofbeldið
Saman hafa þær gengið grýtta slóð en alltaf hafa
þær stutt hvor aðra. Ár eftir ár hafa þær hjálpað
hvor annarri. Ruth er yngsta systirin af fimm. Þó
að reynsla þeirra sé svipuð þá átti Thelma fast-
ari sess í fjölskyldunni. Ruth var aftur á móti hluti
af órjúfanlegri einingu sem kallaðist Íris og Rut.
Einingin var svo órjúfanleg að sjaldan var vís-
að til þeirra systra án þess að þær væru kallað-
ar einu nafni, Íris&Rut, og fæstir vissu hvor var
hvor. Fyrir vikið upplifði Ruth sig ósýnilega, svo
ekki sé meira sagt. „Við vorum oft gleymdar. Þeg-
ar ég hugsa til baka þá var það mér örugglega til
lífs að hafa alltaf Írisi mér við hlið. Samt fannst
mér það svo sárt að vera gegnsæ að það var oft
betra að vera beitt líkamlegu ofbeldi. Þá fann
ég allavega eitthvað. Þá sá mig allavega einhver.
Mér leið oft þannig að ég væri svo ómerkileg að
ég væri ekki einu sinni beitt ofbeldi.“
Ruth var reyndar líka beitt ofbeldi en oftar
varð hún áhorfandi af því, sem er líka ofbeldi
í sjálfu sér. „Ég var úti að leika mér og þegar ég
kom inn var pabbi kannski búinn að setja upp
stórt tjald og var að sýna barnaklámmyndir. Ég
horfði á það þegar það var verið að lemja eldri
systur mínar og mömmu mína og þegar það var
verið að nauðga þeim. En mér fannst ég alltaf
vera ósýnileg. Mig langaði til dæmis að fara með
stelpunum þegar það var verið að senda þær í
barnavændi. Ég vissi ekkert hvað var að gerast en
ég vildi bara fá að vera með. Þær komu líka alltaf
heim með fullt af nammi.“
Viðurkenning fylgdi kynlífi
Thelma veit alveg hvað Ruth á við. „Þó að ofbeld-
inu hafi verið beint meira að okkur þá fengum
við líka stærri sess. Það er allavega ákveðið hlut-
verk. Ég fékk viðurkenningu fyrir þetta. Ég fékk
að heyra hluti eins og „oh þú ert svo yndisleg“,
„ég elska þig mest“ og „þú ert svo góð í rúminu
að þú ert eins og fullorðin kona“. Fólk sem hef-
ur þessa reynslu fer oft í það hlutverk að þókn-
ast öðrum með kynlífi. Hugsa með sér að það sé
eitthvað sem það kann og gerir vel. Eins rugla
margir saman kynlífi og ást. Halda að þeir séu
að sækja ást með kynlífi. En þetta er ýmist. Sjálf
vildi ég bara platónska ást. En ég kunni ekki að
segja þáverandi manni mínum það. Þannig að
ég lét mig hafa það og var fegin að geta þá slopp-
ið næsta dag.“
Ruth fór hina leiðina. „Ég staðfesti það allt-
af hvað ég var skítug og ljót að innan sem utan
með þessu. Það var vítahringur sem ég festist
í. En mér er það líka svo hugleikið að þegar ég
opnaði á mín mál þá gerðist það að ég vildi ekki
að maðurinn minn snerti mig. Hann hefði þurft
á því að halda að geta fengið ráðgjöf. Fá að vita
að það væri ekki vegna þess að ég væri búin að
fá ógeð á honum heldur eðlileg viðbrögð þol-
anda sem er að opna sitt mál.“ Það er eitt af því
sem verður boðið upp á í Drekaslóð. Viðtöl fyr-
ir maka og fjölskyldu. Vegna þess að ofbeldi er
aldrei einkamál. Það hefur áhrif á alla fjölskyld-
una. „Ég hef þá draumsýn að eftir tíu ár verði það
sjálfsögð viðbrögð við ofbeldi að öll fjölskyldan
leiti sér aðstoðar. Þó hún fari ekki í nema einn
tíma til ráðgjafa sem gæti þá útskýrt fyrir henni
við hverju hún megi búast, hvað sé eðlilegt og
hvað sé til ráða,“ segir Thelma.
eineltið Versnaði
Hún bendir Ruth líka á að þegar þær Ruth og Íris
voru litlar hafi heimilið verið orðið svo kaótískt
að þær hafi í raun aldrei átt möguleika. „Neysla
pabba jókst alltaf. Mamma átti alltaf erfiðara
með að halda heimilinu saman og útvega mat
á borðið þannig að hún hafði minni tíma til að
sinna okkur. Þær urðu því alveg útundan. Ruth
kom líka í skólann þegar ég var ellefu ára og þá
var eineltið gegn mér að byrja. Á þeim tíma var
ofbeldið farið að kvisast út til nágrannanna. Þá
var pabbi búinn að fara allsber út á tröppur og
öskra heimspeki á nágrannana. Ruth átti aldrei
séns.“
Ekki leið á löngu þar til eineltið hófst. Aðal-
gerandinn átti heima beint á móti stelpunum.
Hann hafði verið vinur Ruthar áður en þau byrj-
uðu í skólanum. „Ég hlakkaði svo mikið til að
byrja í skólanum með honum. Ég hélt að hann
væri minn bandamaður. Svo kom hann í bekk-
inn þegar hann var sjö ára og þá upplifði ég það
sem svo mikil svik þegar hann snerist gegn mér.“
Eineltið var stöðugt og versnaði með hverju
árinu. „Þessi indjánavitleysa kvisaðist út, að
mamma væri af indjánaættum því hún var dökk
yfirlitum, með skarpa andlitsdrætti og stórt nef.“
Thelma grípur orðið. „Ég get alveg sagt þér
af hverju. Þetta var mér að kenna.“ Ruth blæs á
það en Thelma heldur áfram. „Jú. Ég var að reyna
að ná athygli í skólanum. Ég vildi fá viðurkenn-
ingu þannig að ég laug að öllum í skólanum að
mamma mín væri indjáni og ég indjánadóttir. Af
því að mér fannst það svo heillandi og flott.“
Ruth horfir á Thelmu. Loksins fékk hún botn
í þetta. „Mér fannst það alltaf svo skrýtið að ég
ætti að vera indjáni. Ég er rauðhærð.“ „Jújú,“ seg-
ir Thelma. „Þetta fór út um allt. Meira að segja
einn kennarinn spurði mig að því hvort þetta
væri satt. En þetta sprakk aldeilis framan í okkur.“
Eftir þetta gátu þær hvergi verið án þess að
krakkarnir tækju indjánaöskrið á þær. Ruth var
líka kölluð Lína langsokkur og það var gert grín
að henni fyrir að halda upp á Bítlana. „Bítlarnir
hvað?“ spyr hún og segist aldrei hafa haldið upp
á Bítlana. „Þetta var bara einelti. Ég man ekki
orðrétt hvað var sagt við mig, ég man bara eft-
ir þessari tilfinningu að það væri alltaf verið að
ráðast á mig. Svo fékk ég náttúrulega að heyra
það að pabbi væri alltaf að ríða systur minni. Það
kom frá dóttur lögreglumanns í Hafnarfirði. Hún
var mjög ötul við að koma því áfram.“
Opið sár
Eins og gefur að skilja þá treystu þær systur eng-
um. „Mér leið oft eins og allt samfélagið væri
óvinveitt,“ útskýrir Ruth. „Ég upplifði það allt-
af þannig að umhverfið stæði ekki með okkur
þannig að það skipti engu máli hvort ég segði frá
eða ekki. Mér fannst það standa utan á mér að ég
kæmi af heimili þar sem ég var vanrækt. Stund-
um fannst mér eins og við byggjum í veggjalausu
húsi. Því þegar ég heyrði svona tók ég því þannig
að krakkarnir vissu hvað væri um að vera. Marg-
ir foreldar annað hvort vissu eða höfðu grun um
hvað væri að gerast og fóru með það í börnin sín
sem lögðu mig svo í einelti.“
Thelma samsinnir Ruth: „Ég upplifði það
líka. Sem var svo hryllileg. Af því að skömmin var
svo sterk. Þetta var eins og að vera með opið sár.“
Atvik í handavinnustofu skólans sýnir af-
skiptaleysið svo skýrt. Þá hætti besta vinkona
Thelmu allt í einu að tala við hana og settist ann-
ars staðar. Thelma kallar í hana en hún svar-
ar ekki. Thelma hættir ekki fyrr en hún snýr sér
við „og segist ekkert vilja tala við mig því ég sé
ógeðsleg hóra sem leyfi pabba mínum að ríða
mér. Í framhaldinu settist einn af mínum verstu
ofsækjendum við hliðina á mér og fer að pumpa
mig. Spyrja mig alls konar spurninga um heimil-
islífið, hvort ég þurfi alltaf að vera allsber, hvort
pabbi minn sé alltaf að ríða mér, hvort hann
geri það líka við systur mínar og hvernig það
sé. Mér leið alveg hryllilega. Þetta var ein versta
stund lífs míns. Kennarinn minn var fullorðin
kona sem sat og roðnaði en gerði ekkert. Þannig
að hann hélt óáreittur áfram fyrir framan allan
bekkinn. Ég beið og beið eftir því að kennarinn
myndi hjálpa mér, stoppa hann af og segja að
svona mætti hann ekki tala en hann gerði það
ekki. Einu áhrifin sem þetta hafði voru að ég varð
skelfingu lostin við að fara í skólann alla daga eft-
ir þetta.“ Þegar þetta átti sér stað var Thelma tólf
ára.
eineltið ristir djúpt
Áður en bókin kom út hringdi Thelma í um-
ræddan strák. Hún vildi gefa honum kost á að
koma með athugasemdir. „Ég hringdi í hann
í vinnuna. Hann svaraði og var fúll og önugur.
Um leið og ég heyrði röddina hans skrapp ég
niður úr valkyrjunni Thelmu og varð aftur varn-
arlaus tólf ára stelpa inni í mér. Ég varð skelfingu
lostin og baunaði erindinu út úr mér. Eftir sím-
talið var ég svo ósátt, það var svo vont að finna
hvað þetta stingur enn. Þetta ristir svo djúpt.“
Þess vegna leggur Ruth mikla áherslu á að
vinna úr eineltinu. „Eineltið hafði svo gífurleg
áhrif á mig allt mitt fullorðinslíf en lengi vel af-
neitaði ég því. Það sem mér fannst erfiðast var
þegar gert var kynferðislegt grín að mér. Það
nístir enn í dag. Líka þessi endalausi áróður um
að ég væri ömurleg.“
Sama tilfinning olli því að hún fékk átröskun.
Reyndar þjáðust bæði Thelma og Ruth af átrösk-
un. Hana má líka rekja til þess að þær þurftu að
berjast fyrir hverjum bita í æsku. „Ég gaf mér lof-
orð um að þegar ég yrði fullorðin þá yrði ísskáp-
urinn alltaf fullur. Átröskunin tengist líka þess-
ari tilfinningu minni að ég sé aldrei nógu góð. Ég
borða hollt í nokkra daga en svo fell ég í ofát. En
ég hef leitað mér hjálpar við því og núna þarf ég
bara að halda áfram.“
glímir Við átröskun
Thelma hefur svipaða sögu að segja. „Ég er með
átröskun. Ég fór upp á Reykjalund af því að ég
hélt að ég væri átfíkill. Þar kom í ljós að ég er það
trúlega ekki. Á mínum yngri árum svelti ég mig.
Ég hafði stöðugar áhyggjur af því að vera of feit.
Þegar ég var 12 ára heyrði ég að líkaminn myndi
brenna meira ef mér yrði kalt þannig að ég hékk
hálf út um klósettgluggann mjög lengi. Þetta var
um hávetur og ég var bara á stuttermabolnum
og var alveg að frjósa. Ég man eftir því þegar
ég var sautján ára og 46 kíló og fannst það rétt
sleppa fyrir horn. Mjög lengi hef ég haft áhyggj-
ur af útliti mínu. Ég er augsýnilega allt of þung
og mig langar til að líða betur. Ég tel að þetta
tengist æskunni,“ segir hún og hlær glettnislega.
„Ferlega frumleg! Ég tel að þetta tengist skorti á
ást og umhyggju. Líka því að við ólumst upp við
skort á mat. Ég þurfti alltaf að passa mig og berj-
ast fyrir hverjum bita. Ef ég fór ekki inn í eldhús,
hrifsaði og suðaði, var ekkert víst að það kæmi
neitt á diskinn minn. Þannig að matur varð
svona öryggisatriði. Ég var nokkuð örugg þeg-
ar maturinn var kominn á diskinn. En ég er að
vinna úr því með aðstoð á sálfræðings. Hluti af
afleiðingunum var líka að aftengjast líkaman-
um. Ég missti líkamsvitundina.“
yndislegt líf
Sigurinn sem felst í því að Thelma geti sagt með
stolti að hún sé bara æðisleg, henni þyki hún
bara frábær og falleg, er því ótrúlegur. „Mér þyk-
ir vænt um mig. Eftir að ég lærði það fór ég að
geta tekið á móti ást annarra. Í dag á ég kærasta,
dásamlegan kærasta.“ Kærasti Thelmu heit-
ir Kristján Kristjánsson. Þau náðu saman í fer-
tugsafmælinu hans fyrir sjö árum en tóku sér
einu sinni árs hlé á sambandinu. Tóku svo aftur
saman fyrir tveimur árum og lífið gæti ekki verið
betra. Thelma er allavega yfir sig ástfangin, svo
einlæg að augu hennar ljóma enn skærar þegar
hún talar um hann.
Og Ruth? Hún er líka ástfangin. Gift kona
meira að segja. Gekk upp kirkjugólfið í fyrra
og gekk að eiga sinn heittelskaða. „Ég gifti mig
í fyrra. Ég elska hann eins og hann er. Hann á
þrjár dætur sem ég elska út af lífinu og á mjög
gott samband við. Ég á kisu sem ég elska. Ég gat
ekki tengst svona áður, ekki einu sinni gæludýr-
um. Bara þetta er yndislegt. Ég á yndislegt líf í
dag.“
ingibjorg@dv.is
börðust fyrir
hverjum bita
drekaslóð
Þjónustumiðstöð fyrir þolendur ofbeldis og
aðstandendur þeirra. Sími: 860-3358
n Fyrir karla og konur
n Fyrir fólk sem hefur lent í einelti í æsku
eða á fullorðinsárum
n Fyrir fólk sem hefur verið beitt hvers
konar kynferðislegu ofbeldi
n Fyrir alla sem hafa verið beittir hvers
konar ofbeldi í parasamböndum
n Fyrir heyrnarskerta
n Fyrir fjölskyldu, vini og ættingja
þolenda ofbeldis
n Fyrir maka þolenda ofbeldis
n Fyrir fólk sem þurfti að þola vanrækslu í æsku
n Fyrir alla sem hafa þurft að líða vegna ofbeldis
n Fyrir þá sem vilja fá fræðslu um ofbeldi
Þörfinni ætlum við að mæta með því að
bjóða upp á:
n Einstaklingsviðtöl
n Paraviðtöl
n Val um að fá viðtöl hjá karli eða konu
n Viðtöl hjá táknmálstúlki
n Grunnsjálfshjálparhópa
n Fjölbreytt úrval framhaldshópa
n Ýmsa sérsniðna hópa
n Námskeið og fræðslu
Við byggjum á hjálp til sjálfshjálpar og við trúum
því að hver og einn sé sérfræðingurinn í sínu lífi.
Hvati okkar að stofnun þessara samtaka er
trú okkar á mannréttindi og að allir eigi rétt á
ofbeldislausu lífi.
dýrmæt reynsla Thelma og Ruth Ásdísar-
dætur hafa ákveðið að nýta þekkingu sína
og reynslu til þess að hjálpa öðrum. Thelma
segir það hafa verið svo eftirminnilegt þegar
hún áttaði sig á því að þolendur ofbeldis
gætu átt gott líf fyrir höndum. mynd róbert
reynissOn
átröskun Systurnar
kljást báðar við ofát
en þær tengja það við af-
skiptaleysi og skort sem
þær bjuggu við í æsku.
Þá lofaði Ruth sjálfri
sér því að ísskápurinn
hennar yrði alltaf fullur.
mynd róbert reynissOn