Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.2011, Blaðsíða 34

34 | Viðtal 3.–5. júní 2011 Helgarblað
Auðvelt Að berjA ungt fólk niður
„Það er auðvelt að berja ungt fólk niður og það
er oft gert. Ungt fólk verður að kunna þetta og
læra á aðstæður sínar og vita að vinir eru þeim
allra hættulegastir og innra frelsi er þeim holl-
ast. Vinir eru mjög hættulegir vegna þess að
þeir þröngva manni til að verða eins og þeir.
Ef þeir eru margir þá geta þeir kúgað þig. Vin-
irnir voru helstu óvinir Halldórs Laxness. Hann
þorði ekki að hafa skoðanir vegna þessa, hann
var hræddur við útskúfun. Hann hafði geng-
ist við framtíðarstefnu sem síðar átti að sigra
heiminn. Það er ekkert smá afl sem hann
hafði gengist við. Svo hrynur þetta vegna þess
að þetta var ekki til nema sem ímyndun og
draumur. “
ÚtskÚfAður Hjá vinstrisinnuðum
Bækur Guðbergs voru þá gefnar út af Almenna
bókafélaginu. „Þar af leiðandi var ég útskúf-
aður hjá vinstrisinnuðum því Almenna bóka-
félagið var hægrisinnað. En ég hef aldrei hugs-
að mikið um það því það er bæði til hægra
afturhald og vinstra afturhald. Íslendingar eru
barnalegir og trúgjarnir og þar af leiðandi eru
þeir afturhaldssamir í raun og veru.“
Guðbergur gefur lítið fyrir hægri eða vinstri
en er annt um frjálst framtak. „Rithöfundar eru
þeir einu sem eru fullkomlega í anda frjáls-
hyggjunnar, þeirra vinna er frjálst framtak og
einstaklingshyggja.“ Guðbergur segir ekki hægt
að kenna frjálsu framtaki um hrunið. Hrun-
ið eigi rætur í græðgi og hann segir græðgina
eiga rætur sínar í bændamenningunni. Eða
bændaómenningunni eins og hann vill fremur
kalla hana.
græðgin Úr bændAómenningunni
„Hér á landi kemur græðgin úr bændamenn-
ingunni. Íslendingar gerðu ekki mikinn mun á
þrælum og herrum. Þrælarnir hér borða með
herrum sínum en þeir borða ekki sama mat-
inn. Það verður aldrei til alþýðumenning hér á
landi vegna þessa en það er til mjög fjölbreytt
alþýðumenning annars staðar. En hér á landi
var þetta allt undir ofurvaldi bóndans. Hann
las fyrir heimilisfólkið og átti allt. Þetta ger-
manska vald bóndans er algjörlega horfið úr
evrópskri menningu og hvarf eiginlega alveg
með Mariu Antoinette í Frakklandi og bylting-
unni. En hér var bóndavaldið ríkjandi fram í
byrjun tuttugustu aldar. “
kAninn frelsAði þjóðinA
Guðbergur vill meina að Kaninn hafi frels-
að þjóðina. „Þegar Ameríkaninn kom þá fékk
almenningur peninga og gat keypt sér bækur.
Þeir frelsuðu þessa þjóð frá þessu germanska
ofurvaldi bændastéttarinnar sem fólk kallar
bændamenningu en ég vil kalla bændaómenn-
ingu.
Kaninn gerði byltingu hér á landi, hann um-
bylti öllu nema kirkjunni. Kirkjan er það eina
sem stóð eftir.“
HAfnAði kirkjunni
„Kirkjan beygir fólk,“ segir Guðbergur og hann
segist hafa hafnað kirkjunni. „Þetta er eins og
með foreldra, maður er alltaf að velja úr það
sem maður vill geyma og hverju maður vill
fleygja. Frá foreldrum mínum vildi ég fá vissa
staðfestu og ég hafnaði ýmsu sem mér fannst
ríkjandi hér. Ég hafnaði vissu afturhaldi, ég
hafnaði bókstafstrú, ég hafnaði algerri hlýðni
við eitthvað sem ég veit ekki hvað er og tilurð
hvers er ekki hægt að sanna.“
forsetinn með messíAsArkom plex
Guðbergur hefur lært að segja meiningu sína
en hann segist bera mikla virðingu fyrir skoð-
unum annarra. „Ég er ekki með messíasar-
komplex eins og forsetinn,“ segir hann og bros-
ir. „Ég ber virðingu fyrir skoðunum annarra og
þegar ég var yngri þá kannski of mikla. En þessi
maður er með messíasarkomplex. Hann er
alltaf að segja öðrum fyrir verkum. Hann seg-
ir Bretum fyrir verkum, hann er eiginlega eini
maðurinn hér á landi sem er með messíasar-
komplex. Jafnvel þótt hann hafi verið messías
fyrir útrásarvíkinga þá heldur hann því áfram
eftir hrun og hann telur sig hafa gert mikið fyr-
ir þjóðina en hvað hefur hann gert fyrir hana?
Ekki nokkurn skapaðan hlut, bara ruglað hana
í ríminu.“
óf teppi og svo skáldsögur
Ferill Guðbergs hefur verið fjölskrúðugur.
Hann vann eins og aðrir Grindvíkingar fyrst
við sjóinn þvert gegn vilja sínum. „Ég gerði það
sem var ætlast til af mér en gerði svo annað
þegar mér gafst tími til. Ég gerði lengi vel ekki
það sem mig langaði til heldur eitthvað sem var
hægt að lifa af. “
Guðbergur lærði til kennara en kenndi
aldrei. Guðbergur faldi skáldadraumana lengi
vel. Í honum blundaði þrá til þess að verða
mikill og hann varði hana fyrir öðrum utan-
aðkomandi og hann fór í þau störf sem hon-
um buðust. Hann fór að elda mat fyrir útlend-
inga, síðan óf hann gólfteppi í nokkur ár, var
hjúkrunarmaður á geðsjúkrahúsi og loks tók
hann þá afdrifaríku ákvörðun að fara úr landi
til Spánar.
Brottförin gerði honum kleift að öðlast fullt
frelsi sem listamaður.
„Ég var að vefa teppi hér í götunni fyrir
ofan.“ segir Guðbergur. „Í teppaverksmiðju
sem var staðsett hér rétt handan hornsins. Ég
man að þá náði flæðarmálið að húsinu sem
ég bý í núna. Það hefur nú margt breyst síðan
þá, náttúran og ég. Ég komst út og lærði bók-
menntir og listasögu í Barselóna á tímum Fran-
cos og smám saman þá varð til þessi nýi heim-
ur. En ég hugsa stundum um vinnu mína við að
vefa teppi,“ segir hann íhugull.
með ljóðAbók í smíðum
Guðbergur vinnur við ritstörf á hverjum degi
og er nú með hugann við ljóðlist. Hann segist
vera með bók í smíðum en langar til þess að
það verði ljóðabók. „Mér finnst ljóðlistin vera
æðsta form listarinnar og mig langar til að geta
ort ljóð. Ég veit ekki hvort ég get það en mig
langar til þess að uppgötva eitthvað, kannski
annan mann í mér.
Ég vil helst vinna eitthvað sem er byggt á
sterkum kennisetningum, fagurfræðilegum. Ég
líklega finn þær aldrei.“
En um hvað vill hann yrkja?
„Ég veit það ekki,“ segir Guðbergur. Að vita
er endastig, það er lokastig eða niðurstaða.
Eins og tveir plús tveir eru fjórir. Ég vil ekki gefa
mér reikningsdæmið. Þótt að stundum geti ég
sagt áður en ég byrja að skrifa, þetta eru fjórir,
eftir því hvernig á það er litið.“
trÚir á eilífA ást
Guðbergur hefur farið eigin leiðir í lífinu.
Hann hefur ekki oft orðið ástfanginn og hann
trúir á eilífa ást sem hann segist svo blessun-
arlega hafa fengið að njóta. „Ég held í það sem
ég verð ástfanginn af. Vegna þess að ég held
að maðurinn verði að vera trúr allt til dauð-
ans. Önnur ást er bara ekki til. Maður leitar að
eilífðinni í ástinni. Og þó að það verði svona
ýmislegt innan þessarar ástar þá þolir hún það
alveg.
Honum hefur hins vegar aldrei langað til
þess að eignast börn. „Mig hefur ekkert langað
til þess og skipti mér lítið af börnum. En börn-
um þykir vænt um mig. Þau eru eins og dýrin,
þau eru hégómleg. Þau láta ekki þann mann í
friði sem lætur þau í friði.“
getur HlAupið HrAtt
Guðbergur er lífsglaður maður og orku-
mikill. Hann er að verða 77 ára gamall en
vinnur sleitulaust að eigin sögn, ferðast
mikið, fer í sund á hverjum degi og gengur
út að Laugarnesi og nýtur náttúrufegurð-
arinnar. Stundum fer hann meira að segja
út að hlaupa og hann segist geta hlaupið
hratt. „Ég kem fólki á óvart þegar ég fer út
að hlaupa því ég get hlaupið ansi hratt. Ég er
ekkert að skokka, það geta ekki allir gamlir
kallar hlaupið svona hratt. Þú yrðir hissa ef
þú mættir mér. Auðvitað er ég stirður til að
byrja með,“ segir hann og brosir. „Ég er ekki
ungur,“ bætir hann við.
„Kannski get ég hlaupið svona hratt af
því að ég er svo stundvís. Ég hef alltaf hlaup-
ið eins hratt og ég get ef ég er of seinn á ein-
hvern fund.“
Guðbergur fer líka einu sinni á hverju
ári í sjóinn við Grindavík og ætlar ekki að
sleppa því þótt hann sé að verða gamall.
sættir sig ekki við Að verðA
gAmAll
„Ég sætti mig ekkert við að verða gamall,“
segir hann. „Maðurinn er alltaf að leita að
orku. Þjóðir eru líka alltaf að leita að ein-
hverri orku. Áður var orkan aðallega í trúnni
sem rak fólk áfram. Síðan hefur þessi orka
breyst og að lokum varð þetta kjarnorka eða
olía. Þessar orkuauðlindir eru síðan tæmd-
ar og maðurinn veit ekki hvað hann á að
gera. Það er alltaf verið að leita að einhverri
plöntu sem á að fæða mannkynið allt sem
vex endalaust. Það getur bara ekki verið. Við
getum ekki verið eins og sandur á sjávar-
strönd.“
leitAr Að orku
Guðbergur segir hins vegar ekkert hægt að
gera við því að allir vilji skjóta sér eins og eld-
flaug út í framtíðina þótt allir vita að maður
fæðist einvörðungu til þess að gleymast.
„Það er eitt sem er öruggt. Maðurinn vill
ekki gleymast. Ég er eins og allir menn. Allt-
af að leita. Sætti mig ekki við að orka mín
fari þverrandi og leita að orku til að endur-
nýja mig og gefast ekki upp. Þetta ætti að
vera menningin en ekki eins og er hér þar
sem gamalt fólk er bara strax sett á elliheim-
ili. Við þetta verður samfélagið staðnað. Það
er enginn samruni milli kynslóða og við lær-
um ekki það sem nauðsynlegt er. Að leita að
réttu orkuuppsprettunni.“
„kaninn gerði
byltingu hér á
landi, hann umbylti
öllu nema kirkjunni.
„Ég sætti mig ekkert við
það að verða gamall.
trúir á eilífa ást „Ég held í það sem ég verð ástfanginn
af. Vegna þess að ég held að maðurinn verði að vera trúr
allt til dauðans. Önnur ást er bara ekki til. Maður leitar að
eilífðinni í ástinni. Og þó að það verði svona ýmislegt innan
þessarar ástar þá þolir hún það alveg.“