Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2011, Blaðsíða 23

Úttekt | 23Helgarblað 1.–3. júní 2011
fólkið sem dópið drap
Birgir Elís Birgisson
29 ára frá Reykjavík - Fæddur 7.6.1981 Dáinn 29.1.2010
n Birgir Elís var veikur frá fæðingu og hafði sigrast hetju-
lega á tveimur alvarlegum sjúkdómum. Honum er lýst
sem góðum, vinalegum og elskulegum dreng sem var
góður við alla, bæði menn og dýr. „Hann fór að fikta við
að reykja hass sem unglingur og á þremur árum þróaðist
það út í sterk efni og hann var í þeim fram á síðasta dag,“
segir Birgir faðir hans. Birgir segir son sinn hafa notað
öll þau efni sem hann hafi komist yfir. „Það var bara allt. Læknadóp og svo þessi hörðu
efni sem fást á götunni.“ Birgir Elís hafði marg oft farið í meðferð en aldrei haldist edrú
lengur en í nokkra mánuði. Faðir hans segist ekki vita hvað nákvæmlega hafi dregið son
hans til dauða, þar sem að nú rúmu ári eftir að hann lést hafi hann ekki enn fengið að sjá
niðurstöður krufningarskýrslu. „Hann lést í heimahúsi þar sem fólk var að dópa, það er
það eina sem ég veit.“

Sigrún Mjöll Jóhannesdóttir
18 ára frá Reykjavík - Fædd 22.12.1992 Dáin 3.6.2010
n Sigrún lést eftir að hafa fengið ofskammt af morfínlyfi.
Hún byrjaði að ung að fikta við að reykja hass og drekka
áfengi. Hún sogaðist eftir það hratt inn í heim fíkla í
undirheimum Reykjavíkur. Sigrún fékk dauðaskammtinn
frá kærasta sínum, sem var þrettán árum eldri en hún og
langt leiddur morfínfíkill. „Ég veit að hún væri á lífi í dag
hefði hún ekki kynnst þessum manni,“ segir Jóhannes Kr.
Kristjánsson faðir hennar. Kærasti hennar var fíkill sem
hafði mikinn aðgang að lyfjum, þar á meðal morfíni. „Það
breytti neyslu hennar að hún kynntist þessum manni því
hún hafði aldrei notað efni líkt og hann var að nota. Hún var heltekin af honum. Hann
truflaði alla hennar vinnu við að reyna að verða edrú.“ Fíknin breytti Sigrúnu Mjöll mikið
að sögn Jóhannesar. „Hún umbreyttist þegar hún var komin í neyslu. Ég þekkti hana
ekki, hún var svo ólík sjálfri sér. En þegar hún var edrú þá fékk ég lífsglöðu og duglegu
stelpuna mína aftur. Þessi stelpa elskaði lífið. Hún vildi verða gömul kona og ætlaði að
gera fullt af hlutum. Ég er stoltur af mörgu því sem henni tókst á sinni stuttu lífsleið.
Hún átti alveg gífurlega von, ég gerði alltaf ráð fyrir því að hún myndi ná langt. Hún
hefði orðið fyrirtaks blaðamaður, krafturinn í henni var bara svo mikill. Þetta átti ekki að
gerast svona,“ segir Jóhannes.

Birgitta Íris Harðardóttir
22 ára frá Akureyri - Fædd 24.4.1981 Dáin 25.8.2003
n „Hún var ótrúlega orkumikil og mjög ákveðin sem barn.
Hún var mjög glaðlynd, stundaði fimleika og átti mjög
stóran vinahóp. Hún var mjög skemmtilegt barn,“ segir
Helena Harðardóttir systir hennar. Foreldrar Birgittu Írisar
létust með níu mánaða millibili þegar hún var aðeins
tólf ára gömul sem var mikið áfall fyrir hana og systkini
hennar. „Eftir það fór að halla undan fæti og hún fann sig
aldrei í lífinu.“ Helena segir Birgittu hafa byrjað að drekka
upp úr fermingu og að þau systkinin hafi séð í hvað stefndi
þótt þau óraði ekki fyrir því hversu djúpt í neyslu hún færi.
„Bróðir okkar reyndi að koma henni inn á Stuðla þegar hún var fimmtán ára en henni var
vísað frá vegna þess að það var svo stutt í að hún yrði sextán ára sem þá var sjálfræðisald-
urinn. Þá í rauninni voru okkur allar dyr lokaðar. Þegar hún var átján ára kynntist hún eldri
manni sem fór mjög illa með hana. Hann misnotaði hana hrikalega og eiginlega drap hana
í eitt skiptið. Hún kærði hann og hann fékk þriggja ára dóm, en um leið og hún kynntist
þessum manni fór að halla undan fæti og hún sökk alltaf dýpra í neysluna.“ Birgitta lést
í íbúð á Klapparstíg í ágúst 2003 þá tuttugu og tveggja ára gömul. Banamein hennar var
ofskammtur af völdum kókaíns. Maður sem var staddur í íbúðinni þegar Birgitta lést hlaut
átján mánaða dóm fyrir að hafa ekki komið henni til hjálpar.
Fórnarlömb fíkniefna
Þ
etta eru svo margir. Það eru
ekki bara þessir örfáu sem
hefur verið fjallað um,“ seg-
ir móðir ungs eiturlyfjafík-
ils sem dó af völdum fíkni-
efnaneyslu. Hún er í sömu sporum
og margir aðrir foreldrar sem horft
hafa á eftir börnum sínum inn í
harðan heim fíkniefna. „Það vantar
klárlega úrræði. Dóttir mín fór á Vog
sautján ára og það passaði ekki að
vera sautján ára unglingur og sitja
með spilafíklum, alkóhólistum og
svo framvegis. Ég held að það vanti
tilfinnanlega sérhæfðari úrræði,“
segir hún. Dóttir konunnar lést 22
ára að aldri eftir að hafa verið í AA-
samtökunum frá 18 ára aldri.
„Það sem bjargaði henni á sín-
um tíma var 12 spora húsið á Skóla-
vörðustígnum. Það kom henni út
úr eiturlyfjum. Einu skilyrðin til að
fá að vera þar var að sækja fundi
og vera edrú. Þarna var alls konar
fólk og þetta einhvern veginn kom
henni á réttan kjöl,“ segir móðirin
en dóttir hennar var laus við fíkni-
efni um nokkuð langt skeið. „Henni
fannst litið niður á sig inni á Vogi og
henni fannst óþægilegt að vera þar.
Þetta eru svo ólíkir heimar. Fyrir 17
ára ungling að sitja og hlusta á fjöl-
skylduföður sem er búinn að drekka
sig frá konu og þremur börnum, þau
skilja þetta ekki. Þau eru bara á allt
öðrum stað í lífinu.“
Í áralangri baráttu fyrir
réttlæti
Önnur móðir lýsir svipaðri reynslu.
„Ég er alltaf að en fæ aldrei nein
svör,“ segir Ingveldur Gísladótt-
ir, móðir Andreu. „Það var ég sem
kærði lækni sem varð til þess að
hann missti lyflækningaleyfið og
er búin að vera að berjast við land-
læknisembættið upp á að fá lyfja-
skrána hennar Andreu. Núna er ég
alveg strand því ég kemst ekki að
landlæknisembættinu. Það virð-
ist vera ósnertanlegt. Fyrir fjórum
árum síðan fann ég svo mikið af
umbúðum undan lyfjum hjá henni,“
segir hún. Hún hefur staðið í ára-
langri baráttu og vill réttlæti fyrir
dóttur sína.
„Einn daginn var skrifað upp á
210 töflur af rítalíni en svo var hell-
ingur af kössum á annarri dagsetn-
ingu. Eftir smá umhugsun hringdi ég
í landlæknisembættið og vildi fá að
segja landlækni frá þessu. Í þrjár vik-
ur hringdi ég á hverjum degi þar til
ég varð svo reið að ég fór með þetta
í sjónvarpið. Ég hélt að ég væri að
kæra ákveðinn mann því hann var
læknirinn hennar og ég vissi að hún
fékk svo mikið af lyfjum frá honum.
En svo kom í ljós að þetta var frá öðr-
um lækni. Sá læknir var síðan svo
ósvífinn að hringja í mig og biðja
mig um að koma á skrifstofuna til sín
að ræða þessi mál. Ég sagðist ekkert
hafa við hann að tala. Þá spurði hann
hvort mér þætti ekki betra að hún
fengi lyfin frá sér en á götunni. Ég
sagði jú, að sjálfsögðu ef hún þyrfti
að sækja skammtinn sinn daglega
eða annan hvern dag. En ekki að hún
fengi margfaldan dauðaskammt hjá
honum á einum degi.“
Segir úrræði vanta
fyrir unga fíkla
„Það sem vantar og hefur verið
mikið í umræðunni er úrræði fyr-
ir þessa ungu fíkla þar sem þeim er
ekki blandað saman við þessa hörðu
neytendur. Því það er bara skóli fyrir
þá hvernig þeir eigi að halda áfram.
Þær sögðu mér það báðar systurnar,
segir móðir sem missti tvær dætur
sínar af völdum fíkniefna á innan við
Mæður sem
misstu börnin sín
n Foreldrar segja frá n Læknir skrifaði upp á 210 töflur af rítalíni
Heimur fíknarinnar
Nokkrar af þeim mæðrum
sem hafa misst börn sín
vegna neyslu fíkniefna segja
vanta sértæk meðferðarúr-
ræði fyrir unga fíkla.
„Þessir krakkar
þurfa að læra að
vera edrú. Læra að lifa
edrú, vinna og vera
manneskjur edrú.
ári. „Þessir krakkar þurfa að læra að
vera edrú. Læra að lifa edrú, vinna
og vera manneskjur edrú. Það þýð-
ir ekkert að láta bara renna af þeim.
Hafa þau kannski í mánuð í ein-
hverju prógrammi og senda þau svo
í bæinn. Sum eru heppin og komast
í verndað húsnæði, önnur ekki. Þau
vita ekkert í hvorn fótinn þau eiga að
stíga þessi grey. Þau kunna ekki að
haga sér edrú. Til dæmis þegar eldri
dóttir mín var edrú um tíma og bjó
hjá mér, þá fór hún í felur þegar fólk
kom í heimsókn. Henni fannst hún
ekki geta talað við fólk því hún væri
svo vitlaus. Það þarf að kenna þeim
upp á nýtt og byggja þau upp. Ef
það væri hægt væri hægt að bjarga
mörgum manneskjum.“
Ein móðir segir sorglegt hversu
miklir fordómar ríki innan kerfisins
í garð fíkla. „Maður lenti stundum
í því þegar maður var að fara með
aðra hvora þeirra á sjúkrahús að
það var litið á mann með fyrirlitn-
ingu. Og það er sárt, voðalega sárt.
Því það fyrirlítur þau enginn eins
mikið og þau sjálf.“
hanna@dv.is