Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.2014, Blaðsíða 12

Helgarblað 23.–28. apríl 201412 Fréttir
n Engin úrræði vegna vændis á Íslandi í dag n Þurfa mikla þjónustu til að losna úr vændi
M
ér fannst ég ekki hafa
neinn stað til að leita
á. Kvennaathvarfið var
ekki rétti staðurinn og
þó svo að ráðgjöfin hjá
Stígamótum hafi reynst mér vel
þegar ég var yngri fannst mér ég
ekki geta leitað þangað út af þessu.
Ekki gat ég farið til lögreglunnar og
ég var hrædd um að ef ég segði fé-
lagsþjónustunni frá þessu yrði ég
undir stífu eftirliti hennar og myndi
jafnvel missa barnið mitt frá mér,“
segir kona sem á árunum 2005 til
2008 stundaði vændi á Íslandi. Hún
hætti þegar hún varð barnshafandi
eftir þáverandi kærasta sinn. „Þá
fannst mér þetta vera réttur tími,“
segir konan sem hér eftir verður
kölluð Erla.
Sjálfsblekking
„Ég var 27 ára þegar ég byrjaði. Ég
var mjög ung, vissulega. Ég vann
láglaunavinnu í umönnunarstarfi
og var á leigumarkaði. Mér fannst
dagvinnan mín skemmtileg og
gefandi en ég þurfti meiri pening.
Ég vann mikið en átti samt aldrei
pening og djammaði mikið svo
peningurinn bara hvarf og ég gat
ekki hugsað mér að vinna myrkr-
anna á milli,“ segir hún. „Svo sann-
færði ég mig á tímabili um að þetta
væri mjög svona sjarmerandi
dæmi. Var að reyna að klæða mig
upp og svona fyrir þetta og keypti
mér sérstök nærföt. Þetta var ekki
mjög sjarmerandi til lengdar.“
Lá á Google
„Mér tókst að vera í þessu án þess
að vera með dólg og ég fékk al-
veg frið frá þeim sem voru um-
svifamiklir í þessum heimi,“ segir
hún og segist telja að það hafi ver-
ið vegna þess að hún átti vini sem
tengdust undirheimunum. „Þeir
voru ekki að vernda mig beint en ég
fékk allavega að vera í friði,“ segir
hún. „Kúnnahópurinn var ekki það
stór, ég passaði mig á því. Ég hélt
líka að ég væri að vernda sjálfa mig,
lá á netinu að skoða hvaða menn
þetta væru og svona, en það var
bara sjálfsblekking,“ segir hún.
Nágranninn vissi
„Jú, nágranni minn, sem var öryrki
og þess vegna mikið heima hjá
sér, komst að þessu. Hann fylgdist
með ferðum inn og út úr íbúðinni
minni. Hann gekk á mig og sagðist
fyrst hafa haldið að ég væri að díla
með dóp og vildi losna við mig. Svo
áttaði hann sig á því að mennirnir
voru of lengi í heimsókn til þess að
það gæti verið dópsala,“ segir hún
um það hvort enginn hafi orðið
þess var hvað hún var að gera. „Ég
neitaði fyrst öllu, enda varð ég skít-
hrædd. Ég spurði hann hvað hann
vildi eiginlega, en þá kom í ljós að
honum leiddist eignlega og vildi
bara spjalla. Hann ætlaði ekkert að
kúga mig eða hóta mér,“ segir hún.
„Við urðum vinir en hann er dáinn í
dag. Ég væri það líka reyndar – ef ég
hefði ekki hætt.“
Ofbeldissamband
„Afleiðingarnar voru þær að ég
fór að drekka mjög stíft. Þetta var
erfitt í fyrstu skiptin, mér fannst
ég vera að brjóta af mér og á mér.
Vera óheiðarleg. Þegar ég byrjaði
var ég einhleyp en var mjög náin
systkini mínu og foreldrum. Ég fjar-
lægðist þau rosalega hratt eftir að
þetta byrjaði. Þetta varð svo stór
hluti af lífinu skyndilega og ég gat
ekki talað um þetta við neinn. Ég
var bara alein,“ segir hún. „Ég ein-
angraðist líka vegna þess að ég varð
hrædd við að hitta mennina í bæn-
um. Ég sem missti aldrei af djammi
hætti að fara út í svona tvö ár og
þar með fjarlægðist ég vinkonurn-
ar líka. En ég gat bara ekki talað um
þetta,“ segir hún.
Annað líf
Lífið er öðruvísi í dag. „Ég reif mig á
lappir í hruninu. Ég ákvað að flytja
út nokkru áður en ég varð ólétt. Ég
var alveg ákveðin í því að drullast af
stað og fara og lifa lífinu. Svo varð
ég ólétt og það varð smá drama,
enda var ég ekkert alveg viss um
faðernið. Þá loksins fékk ég spark-
ið sem ég þurfti, enda er frekar öm-
urlegt að vera í þessari stöðu. Vera
ólétt að fyrsta barninu sínu og vera
eiginlega viss um það hver faðirinn
er, en samt með nagandi samvisku-
bit yfir því „hvað ef“,“ segir hún.
Naut skilnings í Danmörku
Í dag eru börnin þrjú, hún er í fastri
vinnu og er hætt að drekka. „Ég
fór fyrst til Danmerkur. Þar fékk
ég aðstoð, skilning og fann hrein-
lega lífsbjörgina til þess að komast
út úr þessu,“ segir hún en í dag er
hún búsett annars staðar á Norður-
löndunum. „Skyndilega blasti bara
við mér öll aðstoðin sem ekki var
í boði heima. Það sem mér fannst
líka var að það var meiri skilning-
ur á vændi í Danmörku og líka þar
sem ég er núna. Vændi var eðli-
legra, þótt það sé alls ekki eðlilegt
ástand. En það var ekki eins rosa-
lega mikið tabú og það er heima.
Ég skil núna svo miklu betur hversu
hættulegt þetta var, en mér fannst
ég bara ekki geta farið neitt lengra
með þetta. Ég hringdi í Reykja-
víkurborg einu sinni og ætlaði að
spyrja hvort þeir hefðu lausnir fyrir
mig, en ég guggnaði áður en ég gat
spurt,“ segir hún, en vert er að taka
það fram að Kristínarhús, sem var
athvarf fyrir vændis konur, var ekki
starfrækt þegar hún fluttist til Dan-
merkur. n
Um áramótin var Kristínarhúsi, sem var
athvarf fyrir konur á leið út úr vændi eða
mansali, lokað. Athvarfið hafði þá verið
starfrækt í nokkur ár og árið 2013 dvöldu
þar ellefu konur og fimm börn. Kristínar­
hús var starfrækt í tvö ár. Gistinæturnar í
húsinu voru 1.000. Sjö konur voru erlendar,
en fjórar íslenskar.
Börnin koma með
Árið 2012 voru þær tuttugu; ellefu þeirra
voru íslenskar, en hinar konurnar komu frá
Austur­Evrópu og Afríku. Eftir að Kristínar­
húsi var lokað er lítil sem engin þjónusta
við vændiskonur sem vilja komast úr vændi
á Íslandi. Guðrún Jónsdóttir, talskona
Stígamóta, greindi frá þessu á ársfundi
Stígamóta fyrir skemmstu. Hún benti á
að Stígamót hefðu ítrekað reynt að fá
stjórnvöld til þess að stofna teymi sem gæti
komið að þessari aðstoð, en konurnar þurfa
víðtæka hjálp: Félagslega, heilbrigðis lega
og jafnvel lögfræðilega. Stígamót gætu svo
aðstoðað konurnar við að takast á við sjálft
vændið og afleiðingar þess. Oft tengist
vændið bágum félagslegum og fjárhalds­
legum aðstæðum kvennanna.
Tveggja ára tilraun
„Við lokuðum húsinu um áramót eftir
tveggja ára tilraunastarf,“ segir Guðrún
og segir að Stígamót hafi reynt að finna
grundvöll fyrir áframhaldandi starfsemi
þess. „Við komumst að því að í fyrsta lagi
höfðum við opnað þetta hús meira af vilja
en ekki mætti. Við fengum ekki fjármagn
nema fyrir einu stöðugildi, annars vorum
við háðar sjálfboðaliðum. Starfshópurinn
var á stöðugum bakvöktum, sem var í raun
sjálfboðavinna því það fengust aðeins
fimm þúsund krónur á sólarhring fyrir það.
Það var frekar regla en hitt að þær væru
kallaðar út,“ segir hún.
Illa staddar
„Hin stóra ástæðan var sú að hópurinn sem
við fengum í húsið var miklu verr settur en
við höfðum átt von á. Það sem við vorum
að glíma stanslaust við var fíkniefnaneysla
og geðræn vandamál. Konurnar voru þar að
auki margar enn á valdi „pimpanna“ sem
voru enn að gera þær út. Í húsinu varð oft
svona spennuástand. Íslensku konurnar
voru undir hælnum á íslenskum glæpa­
gengjum og hinar íslenskum og erlendum.
Við vorum komnar í þá stöðu að veita bæði
hjálp og hafa stjórn á þessu,“ sagði Guðrún.
Hún segir Stígamót hafa þurft hundrað
milljónir til þess að hafa fagmenntað
starfsfólk á vakt allan sólarhringinn eða
þá að finna nýja leið. „En við vissum að við
fengjum ekki þessar hundrað milljónir,“
segir hún.
Vildu teymi
„Við vildum búa til miðlægt teymi sem allir
vissu um, sem koma að mansalsmálum.
Síðan sé búið til þverfaglegt teymi í kring
um hverja konu. Þær þurfa allar lögfræðiað­
stoð, heilbrigðisþjónustu og félagsþjónustu.
Við erum tilbúnar að díla við sjálft vændið.
Upp á þessu stungum við, við bæði félags­
málaráðherra og heilbrigðisráðherra, við
hittum báða ráðherra tvisvar og embætt­
ismenn,“ segir Guðrún. Mikið var lagt upp úr
því að koma á slíkum breytingum áður en
húsinu var lokað. „Við lögðum mikla áherslu
á það í hálft ár, áður en við lokuðum Krist­
ínarhúsi að það yrði búið að skipuleggja og
skilgreina hvað tæki við þegar við lokuðum.
Það sem hefur gerst í rauninni er að hætta
er á að mansalsmál verði ósýnileg. Það er
enginn sem skráir þau eða heldur utan um
þau miðlægt eða til dæmis hvaða þjónustu
hver kona á rétt á. Við höfum heilmiklar
áhyggjur af þessu,“ segir Guðrún og segist
vilja vinna með stjórnvöldum. „Það er bara
hipsum­haps hvað gerist ef konur leita sér
aðstoðar núna,“ segir hún og bendir á að
samkvæmt aðgerðaráætlun sem var til
staðar á vegum stjórnvalda hafi átt að vera
búið að skipuleggja verkferla, en þeir séu
ekki til staðar.
Eina vændisathvarfinu lokað
„Við vissum að við fengjum ekki þessar hundrað milljónir“
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
„Ég neitaði fyrst
öllu, enda varð
ég skíthrædd.
„Ég var bara alein“
Sjarmerandi fyrst Konan
segir að í fyrstu hafi þetta virst
vera sjarmerandi heimur.
Það breyttist þó hratt.