Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2012, Qupperneq 22

22 Úttekt 25.–27. maí 2012 Helgarblað
Ó
hætt er að segja að Kára­
hnjúkavirkjun sé á meðal
umfangsmestu og umdeild­
ustu virkjunarframkvæmda
landsins. Desjárstífla, Sauð­
ár dalsstífla og Kárahnjúka stífla
stífla farveg Jökulsár á Dal og mynda
Hálslón. Jökulsá á Dal er stífluð við
Fremri Kárahnjúk og er það stærsta
stíflan, svokölluð Kárahnjúkastífla.
Stíflan er 700 metra löng og 198
metra há grjótstífla, stærsta grjót­
stíflan í Evrópu og meðal þeirra
stærstu í heiminum. Hálslón er 57
ferkílómetrar að stærð og yfirborð
þess er í 625 metra hæð yfir sjávar­
máli. Lónið fyllist yfirleitt síðsum­
ars og þá er vatni veitt um yfirfall
þar sem það steypist í um 90 metra
háum fossi niður í Hafrahvamma­
gljúfur. Mikill styr stóð um þessa
virkjun og margir óttuðust áhrif
hennar á umhverfið, auk þess sem
þeir sáu eftir landinu sem lenti und­
ir lóninu. Nú þegar fimm ár eru liðin
frá þessum framkvæmdum er ljóst
er að enn er mörgum spurningum
ósvarað en margir hafa áhyggjur af
Lagarfljótinu, hreindýrin hafa að
mestu yfirgefið svæðið, gæsir og tóf­
ur fluttu sig líka til og heimamenn
hafa áhyggjur af því að umferð um
svæðið styggi rollurnar.
Gruggið fimmfaldaðist
Gunnar var ekki sá eini sem blaða­
maður hitti á ferð sinni um Aust­
urlandið sem hafði áhyggjur af
breytingunum á Lagarfljóti. Skarp­
héðinn Þórisson, líffræðingur hjá
Náttúrustofu Austurlands, tók und­
ir þær áhyggjur í samtali við blaða­
mann. „Við sjáum klárlega áhrif á
fljótið. Gruggið hefur fimmfaldast,“
segir Skarphéðinn. Sú tala er ívið
hærri en Landsvirkjun gefur út en
þar segir að gruggið hafi þrefald­
ast. Samkvæmt upplýsingum frá
Landsvirkjun hefur gruggið minnk­
að gegnsæið um helming. Þá gætir
útþynningar gruggsins ekki í sama
mæli og áður. Gruggið er mest næst
upptökum, við innrennslið við
Fljótsdalsstöð.
Í umsögn um þær rannsóknir
sem standa yfir á svæðinu segir að
það þurfi því að fylgja eftir rann­
sóknum á strandlífi í Lagarfljóti
en grugg er talin hafa minnkað
gegnsæi þess um helming.
Hávellu hefur fækkað
Lagarfljótið er 90 kílómetra langt
en með tilkomu Fljótsdalsstöðv­
ar árið 2008 var farið að veita Jök­
ulsá á Dal út í fljótið. Með því jókst
rennsli í fljótinu um nær 80 prósent
og vatnsborðið hækkaði. Þar sem
Hálslón er stórt, djúpt og í um 600
metra hæð yfir sjó má búast við að
vatnið þaðan sé að jafnaði kaldara
að sumri til en annað innrennsli
Lagarfljóts. Það gæti haft áhrif á lag­
skiptingu syðst í vatninu.
Nú standa yfir rannsóknir á
strandlífi og lífríki í fljótinu. Fyrstu
rannsóknir á fiskistofnum Fljóts­
ins eftir virkjun benda til fækkunar
bæði bleikju og urriða. Auk fækkun­
ar virðist einnig hafa dregið úr vexti
fiskanna.
Þá hefur komið í ljós að hávellu
hefur fækkað umtalsvert á Lagar­
fljóti frá árinu 2005. Gruggið gæti
verið möguleg skýring á því en það,
samfara vatni úr Hálslóni, hefur rýrt
fæðuskilyrðin.
Fuglum hefur fækkað á fleiri
stöðum á áhrifasvæði virkjunar­
innar. Skúmum við farveg Jökulsár
á Dal hefur fækkað umtalsvert á
Hreindýrin farin af
Fljótsdalsheiðinni
n Kárahnjúkavirkjun fylgdi mikið rask fyrir dýralífið á svæðinu n Eftirsjá að landinu
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
„ Í stuttu máli, þá
var 57 ferkíló-
metrum sökkt fyrir Kára-
hnjúkavirkjun. Þetta
svæði nýttu hreindýr
áður, þetta var gróið land
að hluta og það er nátt-
úrulega eftirsjá að því.
Kringilsá Hér má sjá
hluta af því svæði sem
fór undir Hálslón.
Hálslón Kárahnjúkastífla, Fremri Kárahnjúkur og í fjarska sést í Snæfell. Virkjunin var sú stærsta sinnar tegundar í Evrópu og framkvæmd-
irnar höfðu áhrif á dýralífið á svæðinu. Hreindýrin færðu sig annað, gæsin verpir seinna og nokkur tófugreni lentu í lóninu. mynd siGfús már pétursson