Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 6

Náttúrufræðingurinn
6
voru viðfangsefni hans meira í kalda vatninu en
jarðhita, þ.e. verk tengd vatnajarðfræði, vatnafari,
grunnvatni og neysluvatnsmálum.
Í maí 1982 var hann ráðinn deildarstjóri á Vatns-
orkudeild Orkustofnunar (VOD) yfir jarðfræði-
kortlagn ingu og hélt áfram sem slíkur á ROS (Rann-
sóknarsvið Orkustofnunar). Þann 1. febrúar 1999
fór hann síðan á ALD (Auðlindadeild Orkustofn-
unar). Þar var ábyrgðarsvið hans hagnýt jarðefni.
Fyrstu rannsóknarskýrslur Freysteins sem skráðar
eru í Bókasafni Orkustofnunar eru frá 1964.
Freysteinn fór fremstur í flokki þeirra jarðvís-
indamanna sem lögðu stund á íslenska vatnajarð-
fræði og hafði allra manna gleggsta sýn yfir íslenskt
vatnafar. Um það skrifaði hann ótal skýrslur
og greinargerðir og einnig fræðilegar ritgerðir í
vísindarit. Grunnvatn og lindir voru hugðarefni
hans, uppruni vatnsins, rennslisleiðir neðanjarðar,
rennslismagn og efnainnihald. Enginn þekkti
betur grundvallarlögmál þessara fræða. Hann átti
auðvelt með að beita hvers kyns reikniformúlum
máli sínu til stuðnings, Darcy-lögmálið þekkti
hann út í ystu æsar og allar afleiður þess. Hann
var ótrúlegur reikningshaus og gat hann reiknað
hin flóknustu dæmi í huganum með undraverðum
hraða og öryggi. Enn klárari var hann þó í efna-
fræðinni og þeim hvörfum sem eiga sér stað milli
vatns og bergs. Hann safnaði sýnum úr lindum,
brunnum og borholum víðsvegar og lét efnagreina.
Þannig varð til afbragðs gagnasafn og á grundvelli
þess gerði hann fjölmörg kort sem sýna efnagildi í
grunnvatnsstraumum landsins.
Á síðari árum vann hann mikið að vatnsvernd-
armálum og lagði gjörva hönd á lagabálka um vatn
og vatnsvernd. Hann var snjall nýyrða- og hug-
takasmiður og íslenskaði fjölmörg heiti og hugtök
í fræðum sínum, grunnhugtök vatnsverndarinnar,
brunnsvæði, grannsvæði og fjarsvæði, eru t.d. frá
honum runnin.
Freysteinn var sérstaklega heiðraður á norrænni
ráðstefnu um neysluvatn á vegum Norðurlanda-
deildar IWA (International Water Association), sem
haldin var í Reykjavík sumarið 2006. Freysteini
hlotnuðust svokölluð „Pump Handle Award“ ársins
2006, sem veitt eru fyrir einstakt framlag í þágu betra
og heilnæmara neysluvatns.
Freysteinn Sigurðsson var óvenjulegur maður og
ógleymanlegur öllum sem kynntust honum. Hann
var afburða sögufróður og gat sett fyrirvaralaust á
heilu fyrirlestrana um Sturlungaöld, höfund Njálu,
stríðsárasögu Þýskalands, miðaldasögu Evrópu og
helgra manna sögur, svo ekki sé minnst á Herúla,
þátt þeirra í landnámi Íslands og menningaráhrif
fram eftir öldum. Hann var einnig óvenju hagyrtur
og manna fljótastur að kasta fram kviðlingum og
stökum en hirti sjaldan um að skrifa kveðskap-
inn niður, lét aðra um það. Aðaleinkenni þessa
skáldskapar var kerskni og alvöruleysi. Þó gat
hann einnig brugðið fyrir sig viðkvæmri ljóðrænu,
einkum í náttúrulýsingum, og náði oft miklu flugi.
Hann samdi ófá skemmtikvæði og afmælisbragi og
söng þá á mannfundum enda var hann hrókur alls
fagnaðar og söngmaður góður, hafði áheyrilega
barítónrödd. Fræg varð vísa sem hann skildi eftir
sig í gestabók í fjallakofa norðan Vatnajökuls. Þar
hafði hann verið á ferð með verkfræðingum og
hlustað daglangt og náttlangt á hin ýmsu tilbrigði
við virkjanir á þessu svæði. Þá setti hann saman
lítið vers til að stríða þeim og hinni óspilltu nátt-
úru til varnar. Ómar Ragnarsson fréttamaður rakst
síðan á kveðskapinn þegar hann gisti sama kofa
nokkru síðar og það var ekki að sökum að spyrja –
vísan varð uppistaðan í rokufrétt í Sjónvarpinu og
olli talsverðum hvelli í orkugeiranum.
Freysteinn var mikill félagsmálamaður og bar-
áttujaxl, beitti sér jafnt fyrir hag og kjörum stéttar
sinnar og náttúruvernd. Hann var formaður Félags
íslenskra náttúrufræðinga (FÍN) 1986–1988. Starf
félagsins efldist mjög í hans tíð, hafin var upp-
bygging trúnaðarmannakerfis og í aprílbyrjun
1987 stýrði hann félaginu í snörpu 10 daga
verkfalli, sem skilaði góðum árangri. Hann var
formaður Hins íslenska náttúrufræðifélags (HÍN)
1990–2001 og var kjörinn heiðursfélagi þess árið
2005. Hann var einn af stofnendum Oddafélagsins
og stjórnarmaður þar frá upphafi, stjórnarmaður í
Landvernd til dauðadags og varaformaður sam-
takanna hin síðustu ár. Einnig var hann stofnfélagi
og driffjöður í Gildi heilagrar Barböru á Íslandi en
hún er verndardýrlingur jarðfræðinga.
Eftirlifandi eiginkona Freysteins er Ingibjörg
Sveinsdóttir lyfjafræðingur. Þau bjuggu lengst af á
Kársnesbraut 33 í Kópavogi. Börn þeirra: Sigurður,
eðlisfræðinemi (1966–1997), Gunnar, skógfræð-
ingur (1970–1998), og Ragnhildur, umhverfisfræð-
ingur (1975).
Íslenskir náttúrufræðingar og náttúruverndar-
menn eiga Freysteini að þakka margar eftirminni-
legar og gefandi samvinnu- og samverustundir í
áranna rás, jafnt í kjarabaráttu, á baráttusamkom-
um, í fræðsluferðum, skemmtiferðum, fyrirlestrar-
sölum og víðar. Með honum er genginn einn litrík-
asti persónuleikinn í skrautlegum hópi íslenskra
jarðvísindamanna fyrr og síðar.
Árni Hjartarson, jarðfræðingur
Mynd. Freysteinn Sigurðsson, ásamt Þórólfi H. Hafstað
samstarfsmanni sínum, við jarðfræðirannsóknir í Ódáða-
hrauni 13. júlí 1992. Ljósm. Ingibjörg Kaldal.